„…А светиите, како што реков, од човекољубие зборуваат за неискажливите работи онолку колку што е тоа можно, разоткривајќи им ја заблудата на оние кои во своето незнаење замислуваат дека, по одвојувањето од постојните нешта, преостанува само апсолутно бездејствие, а не бездејствие кое е повисоко од сите дејствија.
Но, повторувам, тие нешта остануваат неискажливи поради нивната природа.
Тоа е причината зошто големиот Дионисиј вели дека по одвојувањето од постојните нешта не постои слово, туку „отсуство на словото“; тој исто така вели:
„ После секое искачување ќе се соединиме со Неизглаголивиот.“
Но, без оглед на неискажливиот карактер, одрекувањето само по себе не е доволно да му овозможи на разумот да ги достигне надумните нешта.
Оние кои, подобно на ангелите, се соединиле со таа светлина, ја прославуваат користејќи слика на тоа целосно одвојување.
Мистичното единство со светлината ги учи дека таа светлина е надсуштински трансцендентна за сета твар.
А оние кои се достојни да го примат таинството преку вера и мудро внимание, можат исто така да ја гледаат божествената и непојмлива светлина одвојувајќи се од сите нешта.
Но тие можат да се соединат со неа и да ја гледаат само ако се очистиле со исполнувањето на заповедите и со посветување на нивниот ум на чистата и нетварна молитва, за да можат да ја примат натприродната сила на созерцанието.
Како тогаш треба да ја наречеме оваа сила која не е ниту сетилна, ниту разумска активност?
Како поинаку, освен користејќи го изразот на Соломон, кој бил помудар од сите кои му претходеле:
„ чувство разумно и божествено“.
Со поврзување на овие две придавки тој го убедува оној кој слуша да не ја смета оваа сила ниту за сетилна, ниту за разумска, зашто ниту активноста на умот е сетилна, ниту пак активноста на сетилата е разумска.
„ Разумното чувствo“ така, е различно од двете. Следејќи го големиот Дионисиј, човек веројатно треба да ја нарече единство, а не познание.
„ Човек треба да разбере, вели тоj, дека нашиот ум поседува разумска сила со помош на која може да се разберат како појмливите нешта, така и тоа единство коешто ја надминува природата на разумот и го поврзува со она што му е трансцендентно.“
И повторно:
„ Умните сили стануваат непотребни, како и чувствата, кога душата станува богообразна, препуштајќи се на зраците на недостапната светлина во неспознатливо единство преку зголемување на слепилото.”
Во тоа единство, како што се изразил св. Максим, „светиите, гледаjќи ја светлината на скриената и неискажлива слава, и самите стануваат приемливи за блажената чистота, заедно со небесните сили.”
Нека никој не мисли дека овие големи луѓе се спомнуваат тука како пример за искачување со одрекување.
Зашто, последното е достапно на секој кој ќе го посака тоа; но, тоа не ја преобразува душата до тој степен да може да прими ангелска возвишеност.
Иако таквото единство го ослободува умот од мислите за другите нешта, сепак, самото не може да претставува единство со трансцендентните нешта.
Но, чистотата на страсниот дел од душата ефикасно го ослободува умот од сите нешта преку бестрасност и го соединува, преку молитвата, со благодатта на Духот; и преку таа благодат духот се радува во божествениот сјај и станува ангелски и богообразен.
21.
Затоа отците, следејќи го големиот Дионисиј, оваа состојба ја нарекле „духовно чувство“, израз коj на одреден начин е појасен и посоодветен на тоа мистично и неискажливо видение.
Зашто тогаш човекот навистина не гледа ниту со разумот ниту телесно, туку преку Духот, и знае дека натприродно гледа светлина што е над светлината.
Но, во тој момент тој не знае со кој орган ја гледа таа светлина, ниту може да ја испита нејзината природа, зашто Духот, преку кој тој гледа, е недофатлив. Затоа Павле, кога слушнал неискажливи зборови и видел невидливи нешта, рекол:
„ Jaс не знам дали гледам со телото или без телото.“ Со други зборови, тој не знаел дали гледа неговиот ум или неговото тело.
Таков човек не гледа со сетилна перцепција, но неговото видение е исто толку јасно, дури и појасно, од видението кога окото јасно гледа некој објект.
Тој гледа излегувајќи од себе, зашто преку таинствената сладост од неговото видение тој е издигнат над сите објекти и над сите објективни мисли, дури и над самиот себе.
Под дејство на екстазата, тој ја заборава дури и молитвата кон Бог.
За ова зборува св. Исак, потврдувајќи ги зборовите на големиот и благословен Григориј:
„ Молитва е чистота на умот која настанува ако се има страв единствено од светлината на Светото Тројство.“ И повторнo:
„ Чистотата на духовниот ум е таа која овозможува светлината на Светото Тројство да блесне за време на молитвата…
Умот тогаш се издига над молитвата и оваа состојба не може правилно да се нарече молитва, туку плод на чистата молитва испратен од Светиот Дух.
Тогаш умот не се моли со молитва, туку се открива самиот во екстазата во средина на непојмливи реалности. Тоа навистина е незнаење што го надминува познанието.“
Оваа наjрадосна реалност, којашто го вознесла Павле и којашто направила неговиот ум да отстапи од секое создание и да се сврти целиот кон самиот себе – таа реалност тој ја видел како светлина на откровението, иако не на сетилните тела; светлина без граница, без ширина, висина или должина.
Тој ја видел апсолутната безграничност на неговото видение и на светлината што сјаела околу него; или, поточно, таа била како сонце бескрајно посјајно и поголемо од универзумот, при што тој стоел во неговиот центар, целиот претворен во око.
Такво, повеќе или помалку, било неговото видение.……
Свети Григориј Палама
Повеќе..
