отец Александар Шмеман
СВЕТИЊАТА Е ЗА СВЕТИТЕ
6. Значењето на Светата Причест
„Зашто, кој јаде и пие недостојно, тој го јаде и пие своето осудување, бидејќи не го разликува Телото Господово“ (1 Кор. 11, 29).
Сега, би можеле да преминеме на овие зборови на Светиот Апостол Павел и да се запрашаме себеси за нивното вистинско значење.
Зашто како што видовме, ниту раната Црква, ниту Светите Отци го разбраа така нивното значење, дека алтернативата за „недостојното јадење и пиење“ е во воздржувањето од Светата причест, дека почитувањето на Светите Тајни и стравот од нивното обесветување би требало да доведе до одбивање на Божествените Дарови.
Очигледно е, дека тоа не е намерата на Светиот Апостол Павел, и навистина во неговите Посланици и, во неговите беседи, ја сретнуваме првата формулација на очигледниот парадокс, кој во реалноста ја чини основата на христијанската „етика“ и изворот на христијанската духовност.
„Или не знаете“ пишува Светиот Апостол Павел до Коринтјаните, „дека вашето тело е храм на Светиот Дух, Кој живее во вас и ви е даден од Бога и, дека не припаѓате само на себеси?
Скапо сте купени. Затоа прославете Го Бога во своите тела и во своите души кои се Божји“ (1Кор. 19-20).
Овие зборови се вистински приказ на постојаниот повик од Светиот Апостол Павел до Коринтјанитеː ние мораме да живееме според она, што ни се „случи“ во Христа; и уште ние така може да живееме само затоа што тоа ни се случи нам, затоа што спасението, искупувањето, помирувањето, и „скапото купување“ ни беа веќе дадени нам и ние „не припаѓаме само на себе си“.
Ние можеме и мораме да деламе на нашето спасение затоа што сме веќе спасени, и само затоа што сме веќе спасени, ние можеме да деламе на нашето спасение. Ние мораме секогаш и во секое време да постанеме и да бидеме тоа што – во Христа – веќе смеː „вие, пак, сте Христови, а Христос – Божји“ (1 Кор. 3, 23).
Ова учење на Светиот Апостол Павел е од пресудно значење за христијанскиот живот воопшто и за Светотаинскиот живот особено.
Тоа ја оддава суштинската тензија на која овој живот е втемелен, од која тој произлегува, и која не би можела да биде отклонета, зашто тоа би значело напуштање и коренито осакатување на самата Христова вераː тензијата во секого од нас посебно, помеѓу „стариот човек, кој е расипан со похотата на телото“, и „новиот човек обновен според образот на Оној, Којшто го создаде него“ преку крстилната смрт (baptismal death) и воскресение; помеѓу дарот на новиот живот, и напорот да се присвои и вистински да постане наш сопствен живот; помеѓу благодатта која „не ни е по мера дадена“ (Јован 3, 34) и секогаш недостаточната мерка на нашиот духовен живот.
Меѓутоа, првиот и суштински плод од целиот христијански живот и духовност, пројавен кај Светителите, е чувството и свеста не на некаква „достојност“, туку на недостојност.
Близок до Бога е оној, којшто станува посвесен, за онтолошката недостојност, то ест, најнедостојност меѓу сите створенија пред Бога, за потполно слободниот Дар Божји.
Ваквата автентична духовност е апсолутно несопадлива со идејата за „заслуга“, од сѐ што би можело да нѐ направи, сами по себе „вредни“ за тој Дар. Зашто, како што Светиот Апостол Павел пишуваː „… уште кога бевме немоќни, Христос во определеното време умре за безбожниците.
За праведник одвај ли некој да умре… Но Бог ја докажа љубовта Своја кон нас со тоа, што Христос умре за нас, уште додека бевме грешни… “ (Рим. 5, 6-8). Да се „мери“ тој Дар со нашата заслуга и достојност е почеток на онаа духовна гордост, којашто е самата суштина на гревот.
Оваа тензија има свое жариште, а исто и свој извор, во Светотаинскиот живот
. Токму овде, додека им пристапуваме на Божествените Дарови, повторно и повторно стануваме свесни за Божествената „мрежа“ во која сме уловени и од која, според човечкото расудување и логика, нема излез.
Зашто, ако според мојата „недостојност“, јас се воздржувам од пристапувањето, јас го отфрлам и одбивам Божествениот Дар на љубов, помирување и живот.
Јас се изопштувам себеси, затоа што – „ако не го јадете Телото на Синот Човечки и не ја пиете Крвта Негова, не ќе имате живот во себе.“ (Јован 6, 53).
Но, затоа, ако „јадам и пијам недостојно“, ја јадам и пијам својата осуда. Осуден сум ако не примам и осуден сум ако примам, зашто, дали воопшто некој некогаш бил „достоен“ да биде допрен од Божествениот оган, а да не биде изгорен?
И повторно, од оваа Божествена стапица нема излез, според човечкото расудување, кога ние на Божествените Тајни го применуваме нашиот човечки критериум, мерки и мудрувања.
Има нешто застрашувачко во леснотијата и добрата совест во која епископите, свештениците и исто така мирјаните, но можеби особено оние, кои се преправаат дека се доволно вешти во „духовноста“, ја прифаќаат и бранат како традиционално и очигледно современа Светотаинската положбаː
Од една страна во која, член на Црквата се смета за „исправен“, ако за време на педесет и една недела не се приближил до Путирот заради својата „недостојност“, но за да веднаш потоа, во педесет и втората недела, откако исполнил неколку правила, бил на четириминутна исповест и добивајќи разрешување, тој веднаш станува „достоен“, за да веднаш потоа, по причестувањето, ѝ се врати на својата „недостојност“.
Застрашувачко е тоа, што оваа ситуација толку очигледно го отфрла она, што го чини вистинското значење, а исто така и крстот на Христијанскиот живот, кој ни е откриен нам во Евхаристијатаː невозможноста да се прилагоди христијанството на нашите мерила и нивоа, дека тоа може да се прима, не по нашите, туку исклучиво по Божјите мерила.
Што значат овие зборови?
Никаде тие не се подобро изречени отколку во зборовите што свештеникот ги изговара подигајќи го Светиот Леб, а кој во раната Црква беа зборовите на повик на Света Причестː
„Светињата е за Светите!“
Со овие зборови а, исто така, и со одговорот на заедницата – „Еден е Свет, Еден е Господ Иисус Христос“ – навистина завршува секое човечко расудување.
Светињата, Телото и Крвта Христови, е само за оние, кои се свети. А никој не е свет, освен Единиот Господ Иисус Христос. Оттаму, на ниво на бедната човечка „достојност“, вратата е затворена; нема ништо што би можеле да понудиме и што би нѐ направило „достојни“ за овој Свет Дар.
Навистина ништо освен Светоста на самиот Христос, која Он во својата бескрајна љубов и милост ни ја даде нам, чинејќи нѐ „род избран, царско свештенство, свет народ“ (1 Пет. 2, 9).
Неговата Светост, а не нашата, е тоа што нѐ прави нас свети, а со тоа и „достојни“ за пристапување и примање на Светите Дарови. Зашто, како што Св. Никола Кавасила вели во својот осврт на овие зборовиː
„Никој ја нема светоста сам по себе, и таа не е заслуга на човечката доблест, но сите оние кои ја поседуваат ја добиваат од Него и во Него. Тоа е како повеќе огледала да се поставени под сонцетоː сите се тие светли и испуштаат зраци, но всушност само едно е сонцето што ги осветлува сите… “
Таков е всушност суштинскиот „парадокс“ на Светотаинскиот живот. И би било погрешно, сепак, да го сведеме само на Света Тајна.
Гревот на обесветувањето, за кој Свети Апостол Павел вели, кога спомнува за „недостојното јадење и пиење“, го опфаќа целиот живот, зашто целиот живот, целиот човек, телото и духот беа осветени од Христа и создадени свети, а бидејќи свети „нам не ни припаѓаат“.
Единственото прашање, што на човекот му се упатува е, дали тој е волен и подготвен да ја прими, во понизност и послушност, оваа светост толку слободно и љубовно дадена нему, првенствено како крст на кој, тој треба да го распне стариот човек со сите свои страсти и расипаности, заради кои цело време бива осудуван, потоа како благодат и сила за постојано да се бори за растот на новиот човек во него, за новиот и свет живот за кој е создаден како учесник.
Ние учествуваме во Светата Тајна Причест единствено бидејќи постанавме свети, од Христа и во Христа; и ние учествуваме во неа со цел да постанеме свети, то ест, да го исполниме дарот на светоста во нашиот живот.
Кога некој не сфаќа, дека „недостојно јаде и пие“ – со други зборови, кога ја прима Светата Причест мислејќи на својата „достојност“ по себе, а не благодарение на Христовата Светост; или кога ја прима не поврзувајќи ја со проценката на својот сопствен живот, исто како сила на преобразувањето на тој живот, како простување, како неизбежен влез на „тесниот пат“ на подвиг и борба.
Вистинското значење и содржина на подготовката за Светата Причест е, да го разбереме ова, не само со нашиот ум, туку со целото наше битие, за да нѐ доведе до покајание, коешто самото ни ги отвара вратите на Царството.
Изворː ДОМОСТРОЈ, ВОЗНЕСЕНИЕ ХРИСТОВО ’96 бр. 13/14
Подготви Светланка Трајчева
