„Знак”, (или подобро кажано: присуство, радост, полнота) на познавањето на Бога, т.е. на знаењето-средба, на знаењето-општење, на знаењето-единство, е токму благодарењето. Како што е неможно да Го познаваме Бога, а да не My благодариме, исто така е неможно да My благодариме на Бога без да Го познаваме.

Познанието на Бога го претвора нашиот живот во благодарење, а благодарењето ја претвора вечноста во вечен живот. „Благословувај Го, душо моја, Господа, и целата моја внатрешност да Го благословува Неговото свето име” (Псалм 102). Ако целиот живот на Црквата над се’ е еден непрестан излив на пофалба, благословување и благодарење, ако тоа благодарење се воздигнува и од радост и од тага, од најголемите длабочини и на среќата и на несреќата, и од жи вотот и од смртта, ако надгробниот плач преку него во пофалната песна „Алилуја”, тоа е зашто Црквата е она среќавање co Бога коешто се исполни во Христа.

Црквата е Неговото – Христовото – знаење на Бога, коешто ни е дадено како дар на чисто благодарење и како рајска пофалба. Христос „ни ги отвори портите на рајот”. Откако се’ беше исполнето, кога блеснаа простувањето на гревовите и победата над смртта, кога „серафимот отстапи од дрвото на животот”, тогаш остана само пофалбата, само благодарењето.

Благодарењето, што пред да стане благодарење за нешто, за „познатите и непознатите, објавените и необјавените Божји добри дејствија за нас”, ни се дава како чисто благодарење, како блажена, рајска полнота на душата, „којашто ja гледа неискажливата добрина (т.е. убавина) на лицето Божјо”, и во ова знаење ја наоѓа целосната радост на она детенце од Евангелието за кое Христос вели дека ако не воскресне во нас, не ќе можеме да влеземе во рајот на царството Божјо.

Токму преку ова чисто благодарење, бидејќи тоа е вистинско знаење, полнота на душата којашто Го познала Бога, се обновува целосното познание на светот, што се распадна co гревовното отпаѓање на човекот од Бога и стана ништо повеќе од обично знаење за светот.

А за тоа „објективно” надворешно знаење, како што покажа Кант еднаш засекогаш, безнадежно е затворен пристапот до „нештата по себе”, односно до самата суштина на светот и животот, a co тоа и до вистинското овладување co нив.

Ho, човекот бил создаден токму за тоа овладување, тоа бил неговиот призив во рајот, кога Бог го поставил за цар на созданието, давајќи му власт да и’ даде име на „секоја жива душа” т.е. да ја познава однатре, во нејзината првобитна суштина и длабочина.

И така, познанието коешто се возобнови co ова благодарење, не е знаење за светот, туку на светот, бидејќи ова благодарење е познание на Бога и во таа смисла сознавање на светот како Божји свет. Тоа не е само сознание дека се’ во светот својата причина ја има во Бога – за што, впрочем, е способно и „знаењето за светот” – туку и дека се’ во светот и самиот свет се дарови на Божјата љубов, Божјо откровение на Себе Самиот, повик во се’ да се познава Бог, преку се’ да се биде во општење co Hero, да се овладува co ce’ преку живеењето во Бога.

Како што светот беше создаден од благото Слово Божјо, co благослов – во најдлабокото, онтолошко значење на овој израз – така и се спасува и се возобновува co благодарењето и co благословувањето кои ни се дарувани во Христовиот храм.

Преку нив ние го познаваме и го прифаќаме светот како икона, како заедница, како осветување. Преку нив ние го претвораме светот во она за што тој и беше создаден и ни е даден од Бога:

„Откако благодари, благослови, освети…” Секогаш кога ги изговараме овие зборови на молитвата на благодарењето, го исполнуваме сеќавањето на Христа, Кој „го зема лебот…” – и во таа смисла материјата, светот, созданието – „во Своите свети и пречисти и непорочни раце”, повторно сме сведоци на новото создавање, на неговото обновување како „рај на храната на бесмртноста” во кој се’ создадено од Бога е повикано да стане наше учество во Божествената љубов, во Божествениот живот. 5.

Конечно, како полнота на познанието, благодарењето е и исполнување на слободата, на онаа вистинска слобода за која Христос вели: „ќе ја познаете вистината, и вистината ќе ве ослободи” (Јован 8, 32). Тоа е слободата што човекот ја загубил co своето отпаѓање од Бога, co протерувањето од рајот.

Како што знаењето co кое човекот се фали, сметајќи го за семоќно, не е вистинско знаење, така и слободата што не ја симнува од уста, не е вистинска слобода, туку некаков таинствен нејзин одраз што не може да се објасни co никаква научна „точност”, една необјаснива жед за неа во човековото срце.

Зачудува колку лесно самите христијани го забораваат ова и колку лекомислено, како нешто што се подразбира, ја усвојуваат евтината „ослободителна” реторика co кoja ce задавува современата цивилизација.

Зачудува бидејќи христијаните би требало да знаат подобро од другите дека навистина во „овој свет” поробен од гревот и од смртта, никој и никогаш не успеал да ja определи суштината на слободата којашто постепено стана идол, да го опише „царството на слободата”, кон чие достигање е, божем, насочена целата борба што ја определува човечката историја.

А така е бидејќи и тука повторно ние знаеме за слободата, но не ја познаваме слободата. Навистина, ние знаеме нешто за неа само релативно, само „врз основа на споредба”.

Се разбира, човек што живее под православно владеење е послободен од оној што живее под тоталитарно владеење. За некој што седи в затвор, слободата започнува зад ѕидот на неговата ќелија. За некој што живее на слобода, таа започнува co надминување на каква и да било следна „неслобода”, и така до бескрај.

Сепак, без оглед колку многу слоеви на „неслобода” ќе отстраниме, секогаш кога ќе надминеме еден, неизбежно зад него наоѓаме друг, што се покажува не помалку, туку повеќе непреминлив. Се чини дека на крајот ќе бидеме принудени да ja увидиме илузорноста на оваа мечта што не’ согорува.

Обичниот човек, чиешто внимание целосно е насочено кон следната неслобода, може да не ја знае оваа илузорност. He ќе ја знае ни толпата што јуриша на следната Бастилја; не ќе ја знае ни „човекот од толпата” на Ортега и Гасет, кого што „ослободителите” од сите бои и нијанси го претворија, според зборовите на еден руски поет, во „ура од грлото на патриотот, долу од грлото на бунтовникот”.

Но, тоа го дознаа и сведочат за тоа co својата страшна судбина малкумината коишто во своето прометејско барање на слободата, слобода не само од некого и од нешто, туку апсолутна „слобода сама по себе”, се судријa co голите ѕидови до кои неизбежно води потрагата во „овој свет”, според неговите стихии и логика.

Bo „Бесови” на Достоевски, Кирилов извршува самоубиство. А во „стварниот живот” Ниче пропаѓа во лудило, си го разурнува животот слушајќи го „злокобното смеење на идиотот”; Артур Рембо: „Зјапам во ѕидовите”, прошепоти Валери на умирање; а мрачниот, кафкијански пламен на апсурдот и безнадежноста посилно пламнаа co крахот на светот наводно заснован врз слобода и разум, на светот што ветува слобода.

Ho, време е да признаеме дека самите христијани носат голем дел од одговорноста за оваа трагедија на слободата, и дека не е случајно што корените на овие трагедии се протегаат по светот и по културата што себеси до неодамна се нарекуваа христијански.

Од една страна, токму co христијанството и единствено преку него во светот дојде нечуената, невозможна добра вест за слободата, повикот: „Стојте така во слободата co која Христос не’ ослободи” (Гал. 5, 1).

Токму христијанството, и единствено тоа, засекогаш ја зарази човековата свест co таа незгаслива жед. Но, од друга страна, кој ако не тие исти христијани ja заменија, или дури може да се каже, ja предадоа оваа добра вест сведувајќи ја – за светот, за „тие надвор” на лесно, „научно” и „објективно” знаење за Бога, на знаење однадвор коешто не може да го определи Бога надвор од категориите власт, авторитет, нужност и закон.

Токму одовде потекнува страшниот патос на теомахијата (богоборството), својствено на сите идеологии што му ветуваат слобода на човештвото. И тука нема недоразбирање, бидејќи до колку навистина Бог е она што „знаењето за Бога” самоуверено го тврди, тогаш човекот е роб, наспроти сите толкувања и објаснувања добиени од апологетиката и од теоди цејата. И тогаш, во име на слободата, неопходно е Бог да не постои, да биде убиен, a преку ова богоубиство современото човештво, обожувајќи се себеси, да се движи кон своите најдолни длабочини.

Оттука, ниту „овој свет”, ниту, пак, „знаењето за Бога” засновано врз неговата логика и категории ја имаат силата вистински да ja определат суштината на слободата, не само во негативната, туку и во нејзината позитивна и апсолутна содржина. Тоа е така бидејќи слободата воопшто не е „суштина”, нешто што постои и следствено е определиво „само по себе”. Бог не не’ создал за некој вид апстрактна „слобода”, туку за Себе, за да не’ приопшти нас, „приведените” од небитие, кон животот, кон изобилниот живот, што е единствено од Hero, во Hero, што е Он Самиот.

Само no тој живот човекот жеднее и го бара. Само тој живот човекот го нарекува co најнесфатливиот збор, бидејќи не е соодветен на ништо од природата на „овој свет” и на тој начин секогаш е тежок – зборот слобода. Само кон тој живот се стреми човекот, дури и кога слепо и безумно се бори co Бога.

Ho, да ги оставиме „мртвите да ги закопуваат своите мртовци”, да го оставиме тоа безрадосно барање на квадратурата на кругот, на што се сведува секој обид да се постави и да се разреши „проблемот на слободата”. Да го оставиме и да го свртиме вниманието кон благодарењето, за кое претходно зборувавме, дека во него се исполнува вистинското познание на Бога, во кое се совршува нашата средба co Hero, a не co идеите за Hero.

Тоа се случува во благодарењето, од кое Црквата живее, како што се живее од воздухот. Допуштете да слушнеме и, по мерата на нашето прифаќање на ова благодарење, да сфатиме и тоа не само co разумот, туку co целото наше битие, дека тука и само тука, само во ова познание-благодарење се случува нашето навлегување во единствената вистинска – бидејќи е од Бога – слобода.

Тоа е слободата којашто Светиот Дух, животодавецот Кој „дише каде што сака и гласот Негов Го слушаш, но не знаеш од каде иде и накаде оди, така е co секој човек роден од Дух” (Јован 3, ни ја дава како самиот здив, како наше царско благородство, како сила и совршенство, полнота и убавина на животот или уште подобро, како живот во изобилие.

Родениот од Бога, тој што го познал Бога благодари, а тој што благодари е слободен, а силата и чудото на благодарењето како слобода и ослободување се состои од тоа што човекот кој благодари го изедначува нееднаквото: човекот и Бога, создаденото и Создателот, слугата и Господарот.

И тоа не co „еднаквост” побудена во човекот од ѓаволот, чијшто таен поттик е во зависта, во омразата кон се’ што е одозгоpa, свето и возвишено, во плебејското отфрлање на благодарењето и поклонувањето, и co тоа во стремежот се’ да се изедначи на најниско рамниште.

Напротив, тој што благодари се изедначува co тоа што ja осознава објективно непобитната и онтолошки апсолутната човекова зависност од Бога како слобода. Тоа се осознава однатре, преку познанието на Бога, се осознава од средбата co Бога од која самото благо дарење се раѓа слободно. И ако копнежот по еднаквост, од незнаење, е копнеж на слуга, тогаш благодарењето и поклонувањето произлегуваат од знаењето и од созерцувањето, од средбата co Светиот и Возвишениот, од влегувањето во слободата на синовите Божји.

Црквата ја пројавува и ни ја дава оваа слобода секогаш кога се возвишуваме до самиот врв на Божествената литургија и го слушаме повикот упатен кон нас и кон сето Божјо создание, што опфаќа се во себе:

„Да My благодариме на Господа!” И во полнотата на познанието, ние одговараме „Достојно е и праведно”.

Пренесено од книгата “Евхаристија” од Александар

Подготви Мина Даниловска

Претходна статијаME ИЗЕДЕ СОВЕСТА, КАКО ДА СЕ СМИРАМ! – (НА ПРАШАЊА НА наши читатели одговара Отец Горан Стојчевски)
Следна статијаПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦЕ СПАСИ НАС….