Која е разликата меѓу ДУХОТ И ДУШАТА? (Арх. Рафаил Карелин)

ДУХОТ И ДУШАТА

Bo современата религиозна литература постојано се мешаат два разни поима:

„дух“ и „душа“, што води кон многу нејаснотии и недоуменија.

Затоа би сакале кратко да се задржиме нa тоа прашање.

Духот – тоа е окото на душата, обратено кон вечноста;

душата – тоа се внатрешните очи на човекот, обратени кон областа на земното битие во сите негови многуразгранети аспекти.

Од сите пројави на човечкиот дух, пред сѐ, религиозното чувство е она што треба да се нарече способност за непосредно преживување на реалиите на духовниот свет и интуитивно проникнување во метафизичкиот свет, тоа е чувство на внатрешна достоверност на духовниот опит.

Тоа се поттикнува, оживува во човекот преку дејствието на благодатта;

негов почеток е – покајанието, a кpaj – љубовта.

Религиозното чувство му е својствено на човекот. Човекот се разликува од животните, пред сѐ, пo тоа што е религиозно суштество.

Тоа чувство може да биде изопачено, како што се искривени одразите на нерамната површина на огледалото, тоа може да биде задушено и заглушено од човечките страсти, тоа може да се сокрие во длабочините на потсознанието, но не може целосно да исчезне.

Второто пројавување на духот – тоа е „внатрешниот логос”, тоа е спознајната сила, која дејствува на ниво на идеи и суштини.

Третото е – способноста за созерцување, обратеноста на човекот кон Божеството, кога богопштењето станува слободен акт на човечката личност.

Во самата основа на созерцанието лежи вниманието, како способност на концентрација на силите на духот на предметот што се созерцува, и реактивната сила, што го заштитува духот од агресијата на надворешното.

Душата, пак, ги има во себе следните сили.

Прва – силата на разумот или паметта.

Таа се пројавува двојно – преку говорното или сликовното мислење: таа не проникнува во суштината на нештата, исклучена е од духовниот свет, ги изучува само појавите и својствата.

Во падната состојба разумот станал узурпатор на логосот и на оние спознајни сили кои Светите Отци ги нарекувале ум.

Душевниот разум се провозгласил себеси за единствен инструмент на гносисот, тој претендира на решение на метафизичките прашања, кои лежат зад границите на неговите возможности, тој продрел во областа на религијата и сака да биде таму диктатор.

Тој гледа на себе како на владател на светот, смета дека силата и неговата моќ се безгранични, тој создал наука и цивилизација – таа нова вавилонска кула.

Исклучувајќи се од духот, човечкиот разум станал главен извор на гордоста – тајното или јавното богоборство.

А кога благодатта го осенува, тогаш тој ja гледа својата мерка и своите граници и се покорува себеси на духовното видување и религиозните интуиции.

Тогаш тој во тоа земно битие гледа творба на Божествена премудрост, во материјалниот свет не само причинско-последични врски туку и символи и образи на духовниот свет.

Соединувајќи се co логосот, тој ги покажува неговите откровенија во профористичкиот (надворешниот) збор, духовните знаења ги доведува во одредени логички системи преку земните образи, го објавува сокриеното.

Втората сила на душата – тоа е желбата.

Исклучувајќи cе од религиозното чувство, од духовните преживувања таа ce претвора во похота, стремеж кон наслада, во темни страсти, изопачена чувствителност.

Таа сила повеќе од cѐ e повредена co гревопадот. Разумот, занесен од своите видливи успеси и достигнувања, се покажал не цар, туку роб на похоти.

Соединувајќи се преку покајанието co духовно чувство, желбата престанува да биде неуправувана и импулсивна.

Таа му помага на умот да се стреми кон добро, таа гледа во овој свет сенки на изгубениот рај.

Желбата како сила на душата, соединувајќи се преку благодат со силите на духот, се претвора во носталгија по Божествената убавина.

Третата сила на душата кај Светите Отци се нарекува раздразителна.

Тоа е заштитна сила на душата. Taa треба да ја заштитува душата од зло и грев, како имунолошкиот систем нa човекот – од друго туѓо тело.

Нејзината најдобра појава е света омраза кон она што ja разделува душата од Бога.

Сепак, пo гревопадот раздразителната сила се завртила против оној што ѝ пречи да ги исполни своите страстни желби; во тој случај раздразителната сила е слична на меч, што ни е даден за заштита од непријателот, нo душата тој меч го одбрала против самата себе и непрекинато си нанесува себеси нови рани.