КАДЕ И КАКО ДА СЕ НАУЧИМЕ НА СВЕТОТО ПОКАЈАНИЕ
Човек може да се научи на правилно покајничко расположение на душата непосредно, односно, може да најде смирен учител кој сам во себе го има овој дух на покајание и скрушеност, и дирекно од него да го наследи овој длабок спасоносен и животворен здив за својата бедна и падната душа, а воедно со тоа и радосната надеж на неискажливата милост Божја.
Ако сепак не пронајде таков учител, човек на овој дух може да се научи внимателно читајки ги светите Отци на Црквата, со особен труд од нив да ја прими таа наука на смирено самонабљудување, крајно недоверие кон себеси во се, внимателен однос кон сите расположби на својата душата, кон сите свои чувства, знаење за секојдневното смирување на себеси, внатрешен плач поради себе си, чувствување на својата ништожност, сознание за сопствената оддалеченост од Бог и непостојаноста на животот на земјата.
Поради тоа е полезно да се читаат древните Отци, особено се поучни примерите од животите на монасите од пустината, бидејки тие особено напредувале во стекнувањето на покајничкиот плач и во смиреномудрието.
Во поуките на преп. Јован Лествичник, синајскиот игуман, многу се зборува за тоа како под маската на доблестите често се кријат тајнодејствителните страсти.
Правилно упатување во покајанието даваат поуките на ава Доротеј, на свети Варсануфиј Велики и Јован Пророк.
Многу важни совети можат да се најдат и во советите на Отците од подоцнежниот период, особено е полезна книгата “Невидлива борба” на Никодим Светогорец.
Достапни се и писмата на Св. Теофан Затворник, поуките се одликуваат со покајнички дух, писмата и животот на Отците кои живееле кон крајот на XIX и првата половина на XX век, кои претрпиле невиден прогони и страданија.
Но, на потребите на нашите последни времиња по дух, по достапност, убавина и силина на зборот најмногу ни одговараат учењата за покајанието, за лукавството на злите духови подробно изложени во книгите на Св. Игнатиј(Брајчанинов).
Тоа како да го претставува учењето на сите Свети Отци на Црквата во мало, разјаснето и применливо за проблемите на нашите последни времиња.
Ќе напишеме овде неколку извадоци на овој Отец кои се однесуваат на нашата тема и говорат токму за следното:
како да се најде спасоносниот пат, како да се разликува вистинското чувствување на Бога од лажното, од прелеста, како да се заштитиме себеси од соблазнителните ласки на непријателите.
На овие прашања кај Св. Игнатиј наидуваме на јасен одговор:
“Почуј, возљубен брате, почуј, по што се разликува дејствувањето на прелеста од Божјото дејствување!
Кога прелеста му приоѓа на човека било како мисла или како фантазирање или како истенчено расудување, или како некое привидение кое се гледа со телесни очи, или како глас во светот кој се слуша со телесни уши – таа никогаш не пристапува како господар со неограничена власт туку како заводничка која од човекот бара согласност и која по добиената согласност добива власт над него.
Секогаш нејзиното дејство, без разлика дали нејзиното дејство е внатре во човекот или надвор од него, човек може да го отфрли. Прелеста секогаш се среќава со некој сомнеж во срцето, во неа не се сомневаат само оние со кои целосно завладеала.
Прелеста никогаш не напаѓа човек опрелестен од гревови, не ги умртвува страстите во него, не ги учи подвижниците на покајание, не го смалува пред самиот себеси, напротив, таа во него ја буди фантазијата, прави да му се раздвижи крвта, му носи безвкусна, отровна наслада, му ласка препредено, го наведува на суровост, во душата му го издига идолот “јас”.
Божественото дејство е нематеријално: не се гледа, не се слуша, не се очекува, не е замисливо, не е објасниво со никаква споредба земена од овој век, доаѓа тивко и делува таинствено.
Таа најнапред на човекот му го покажува неговиот грев, непрестано го држи гревовниот страв пред неговите очи, предизвикува во неговата душа самоосудување, му го покажува нашиот пад, страшната темна и длабока провалија во која западнал човечкиот род преку согрешенијата на прататкото Адам..”
Потоа светата вистина во срцата се јавува како тишина, спокојство, јаснотија, мир, покајничко расположение, задлабочување во себеси, несметање на себе., утешителна надеж во Бог.
Лагата, дури и кога е облечена во маската на доброто, се препознава по немирот, по темнината на неодреденоста, по променливоста, забавата, фантазирањето, или, таа само го мами срцето – му носи лажно задоволство, опиеност со себеси, некоја нејасна матна наслада. И оваа наслада на заведеното срце личи на привидна тишина која е прекриена со која е покриена некоја површина на длабок темен извор во кој живеат предатори.
Паднатиот човеков ум не е во можност да го разликува доброто од злото. Маскираното зло речиси секогаш ке успее да измами. И тоа е многу природно, бидејки човечкиот ум е “млад”, а оние кои се борат против него со зли помисли имаат искуство во борбата, лукавство и лов на човечките души повеќе од седум илјади години.
Разликувањето на доброто од злото му припаѓа на срцето – тоа е негова работа. Но, сепак е потребно време, потребана е истрајност во евангелските заповеди за срцето да се здобие со истенчаност на вкусот за разликување на вистинското вино од лажното…
Додека срцето не стекне навика да го разликува доброто од злото, многу е полезен совет од духовник или побожен ближен – воспитаник на Православната Црква, единствена света, единствена вистинита, кој бара и проанаоѓа во нејзината покорност вистинска слобода…
НАдвор од непоколебливата послушност кон Црквата нема ни вистинско смирение, ни вистинско духовно расудување; таму е власта на темното царство на лагата и самоизмамата која лагата ја произведува… “
“Како што нуркач кој се спушта длабоко во морето за да пронајде драгоцен бисер, така и Светите Отци се оддалечувале во длабочините на пустините, тамо длабоко се нурнувале во себе, наоѓајки најразлични скапоцени духовни бисери:
смирението кое било слично со Христовото, детската едноставност и незлобивост, бесстрастие слично на ангелското, расудување и духовна мудрост, – со еден збор го пронаоѓале Евангелието… некој монах му рекол на Сисој Велики:
“Се наоѓам во состојба на постојано сеќавање на Бога”. Преподобниот Сисој му одговорил: “Тоа не е возвишено, возвишено ќе биде кога себеси ќе се сметаш за полош од секое создание.”
Возвишено е занимавањето на непрестано сеќавање на Бога! Но, таа висина е многу опасна кога скалилото кон неа не е втемелено на цврстиот камен на смирението.
Да видиме како Светот Писмо се поклопува со Отците!
Писмото вели:
“Бидејки жртви не сакаш. Жтва кон бога е дух скрушен, срцата скрушени и понижени Ти Боже не ги отфрлаш”(Пс. 51,1617). Жртвите сепаленици човечки треба да се засновани на чувството на духовна сиромаштија, на чувство за покајание. Ако тоа го нема, Бог ги отфрла.
..Никој се чини не проникнал во Евангелието како што во него проникнале светите пустиножители. Тие Евангелието пробале да го остварат во самиот живот, во самите мисли и чувства. Се одликувале со најдлабоко смирение; човековиот пад бил постојан предмет на нивното размислување, нивното постојано занимање било плач поради гревовите.
Во друг правец тргнале подвижниците и писателите на Западната црква по нивното одделување од Источната Православна Црква, паднале во смртоносната јама на ереста..
Тие веднаш го влечат својот читател и себеси во висините недостапни за почетниците ,занесувајки се и себеси и него.
Разгорената често раскалашената фантазија кај нив често го заменува она што е вистински духовно, за кое тие немаат никаков поим. Таа своја фантазија тие ја сметаат за благодат…
МПЦ – ОА
