ЗА ИСКРЕНОСТА
Додека човекот живее на земјата, тој останува самостоен; и нему не му е дадена слобода да се оттргне од таа самостојност или сосема да ја отстрани. Основниот начин на живеење, својствен на човекот, останува вечно ист и не се менува во текот на вековите; и ако тој во својата суштина би се изменил, тогаш човекот ќе престане да биде она што е, a ќе стане некаков „натчовек” или „нечовек”, за кој ние сега немаме ни најмала претстава.
Секој од нас е уникатна, затворена во себе душа, скриена зад уникатното и единствено во својот вид индивидуално тело, co кое таа на таинствен начин е сврзана, кое и’ служи и ги изразува нејзините состојби. Токму тоа средство на битието му ги обезбедува на секого од нас сите бремиња и сите благодатни привилегии на самостојниот живот.
Самостојноста е бреме, бидејќи би било многу полесно да се загуби во слеаното и несамостојно постоење на луѓето, да потоне во мешавината од се’ и сешто, отколку да ја утврдува својата самобитност и самостојност и притоа – на соодветно ниво, т.е. самиот да оди низ животот, поминувајки го одговорниот, срдечно-искрениот и творечки пат. Но самостојноста има исто така и свои големи и благодатни предности, бидејќи таа е жива основа и неопходна претпоставка на слободата на духовноста, личното очистување и просветлување.
Колку ужасен би бил животот, ако во човекот нема внатрешна изолираност, ако во него нема можност да влезе во својата заштитена и целомудрена осаменост, за да се сосредоточи во себе, да се најде себеси, да работи над своето очистување и себеусовршување…
Тогаш човекот би бил сличен на куќа co проѕирни ѕидови, во кoja однадвор се’ и секогаш и на сите би им било видливо; или на проодно живеалиште, чијшто влез секогаш и отсекаде би бил отворен за ceкoja гадинка, животно и злосторник: во неговиот живот не би имало ништо прикриено, зачувано, неприкосновено и свештено…
Вечен провев. Вечен премин и продор. Уличен тротоар, отворен за секаква злоупотреба. Безлична и безформена мешавина. Вечно згазена светиња…
Колку е чудесно, колку е премудро устроено тоа што ние, благодарение на нашиот човечко-земски начин на битисување, сме заштитени од меѓусебно продирање, банализирање и исмевање.
Колку благотворно, навистина благодатно значење има овде нашата земна „обвивка”, нашето тело: тоа ja оградува непроникливоста на нашата душа, тоа ro брани caмooпpeдeлyвањeтo на нашиот дух, тоа ја чува тајната на личното обраќање кон Бога и приближувањето кон Hero.
Човекот е устроен „од природата” така, за да може да останува насамо co Бога; и тој бил создаден таков токму затоа, за да може Господ да биде насамо co негo. Човекот е личен творечки центар: во него самиот е заложена таа цврста граница, тој предел, заради кој се крши секоја произволна колективизација, противприродна и противверска…
Ha човекот му се дадени осаменоста и самостојноста не затоа, за да го изолираат него од неговите ближни или за да го направат итар интригант, сеопшт измамник…
Самостојноста и самобитноста на човекот – неговата, да ја наречеме, ,,самоосновност”, – воопшто не значат откажување од општењето, од заедничарењето и љубовта. Духовната “автаркија” (самодоволност, самостојност) воопшто не треба да води кон вообразеност или гордост.
Отуѓеноста му е дадена на човекот заради тоа, за да може слободно да се обрати кон Бога, да се очисти и укрепи во Неговиот Дух и да стапи во општење co луѓе во својство на слободен, но веќе втемелен во Бога син на Љубовта.
Индивидуалноста му се дава на човекот како способност за слободно Богосозерцание, како можност да започне co духот, да води духовен живот и да твори духовна култура. Во ова е и целта на неговиот живот; тоа е она што е повикан да го создаде и развие во себе.
Човекот е свет во мали размери („микрокосмос”), кој треба да оствари во себе и за себе продуховување, очистување и устројување (т.е. да воспита во себе духовен карактер), за потоа да се вклучи и творечки да се вложи во светот од големи размери (во „макрокосмосот”). Самостојноста на човекот не е право на своеволност и на безобразност.
Слободата не треба да се сфаќа како слобода од духот, од совеста и од секоја вера. Напротив: големата симфонија на светот изискува од секого од нас, за да го укрепи и развие во себе својот самостоен глас и да го присоедини неговото слободно, лично пеење, во вистинска хармонија, кон општото хорско пеење, остварувајќи го од Бога претходно уредениот ритам на светот.
И така, осаменоста на човекот е возвишена и нималку лесна уметност, а искреноста е нејзина најдобра манифестација.
За да биде искрен, човекот треба внатрешно да се најде себеси и да има доволно храброст да остане самиот co себе. Да се најде себеси значи да ја увиди co срцето својата светост, да се прилепи кон неа и да и’ го потчини својот живот. Додека човекот не го исполни тоа, тој се колеба помеѓу разните можности, кои го привлекуваат, кои претендираат на него или го соблазнуваат; ниту една од нив мема безусловна предност пред другите, ниту една од нив не е дефннитнвна и тој не може да им се предава и да ги игра по ред.
Неговото срце не припаѓа на „ништо”; затоа тоа може во секоја минута да се измени и да измени, да почне „да чувствува” поинаку и да го предаде секое дело. Неговиот дух е небаре „ничија твар” („res nillius”) и затоа тој ќе му припаѓа на „првиот завладувач” („primo occupanti”), како што велат римските јуристи.
Таквиот човек кон ништо не се однесува сериозно и co стравопочит. Ниту една животна можност не е за него „единствена”, т.е. главна и неопходна. Тој дури не може ни да сфати, дека во животот треба неопходно да се биде „таков” и само „таков”, и да дејствува „така” и само ,,така”…
Човекот станува искрен тогаш, кога тој има во својата душа некој свештен центар, кон кого тој се однесува co сериозно и целосно стравопочитување; кога тој во својот животен избор и дејствување „поинаку” не може и не сака.
Тогаш тој стои цврсто. Тогаш тој како да има цврста котва или жив и моќен корен. Тогаш тој и не може поинаку и не би сакал да може поинаку. И тогаш нему му е потребна само храброст, за да се запази верноста кон својата светост и од ова да се прават сите животни заклучоци.
За да биде искрен, човекот треба да стане внатрешно единствен. Додека неговиот дух живее во разделеност или во расцепеност, тој неискрено љуби, размислува, зборува и постапува.
Бидејќи во него се води „граѓанска војна” co самиот себе; тој истовремено следи различни цели и истовремено служи на различни вредности („богови”): во него постојат неколку животни „центри” кои соперничат помеѓу себе – и тој ги предава еден по друг.
Во него се’ е двосмислено и неточно; неговата љубов не е силна и малку вреди; неговото мислење е условно и релативно, тој скита, се сомнева и ништо не создава; неговите зборови се лукави; во решенијата тој oстанува секогаш „на своето мислење”; во делата тој е безнадежен и не знае за верност. Затоа тој има слаб карактер и не можеш да се потпреш на него.
Првиот и основен закон на „индивидуалноста” е законот на внатрешна неделливост; Овој закон тој не го запазува; не живее според него. Затоа тој секогаш е неискрен, дури и самиот пред себе, кога за себе размислува и донесува „самостојни” решенија. Бидејќи во него нема внатрешно единство; а без него нема ни искреност.
Човекот е искрен тогаш, кога тој носи во себе централен оган, од кого се разлева светлина и од кого на cите страни летаат искри.
Кај древните Грци и Римјани во секој дом имало свештен олтар, на кого секогаш лежеле подготвени вжарени јаглени. Овој олтар на грчки се нарекувал Хестија, а на латински Веста и бил почитуван како свештен центар на домот…
Древните питагорејци тврделе дека во светот има голем огнен центаp, првосоздадено свештено огниште, кое е творечки извop на светлина, топлина и поредок. Филолај го означувал овој центар co збсрот “Естија”: тоа било истовремено – ,,Дом Божји” и во исто време „сврзувачка сила на тварите” и творечки извор на природниот поредок. Од овој извор протекувал животниот ритам на светот…
И така, секој од нас е повикан да утврди во себе таква блескава и владејачка огнена Капина и да живее во нејзината светлина и закони. Оној кој живее од неа, станува искрен. Неговата Естија му свети во сите дела, а самиот тој ги излачува во животот нејзините зраци.
Таа му дарува топлина и енергија; и неговото срце станува Капина и им свети на другите луѓе. Сиот негов живот добива насока и раководство од оваа Капина; од ова ритамот на животот станува единствен и централен, а неговата лична волја станува верна и силна.
Тогаш сите искри на неговата љубов, неговите мисли, неговите постапки излетуваат од тоа огниште; капината на неговотo срце му испраќа свои зборови и тие стануваат негови зборови; искрени стануваат неговите решенија, неговите гледишта, неговите писма и од него напишаните книги; и самата негова душа се покажува јасна, светла, определена и искрена.
Искреноста е храброст; и човекот станува храбар. Искреноста е верна предаденост и човеког станува верен поборник на Божјото дело. Искреноста е провидност на горештата душа; и човекот стакува огнен и проѕирен.
А тоа значи, дека тој среќно ja разрешил задачата на изолираноста и успеал во уметноста на осаменоста…
Таквите луѓе се повикани да го извршат најважното во животот, во културата и во историјата: нивно дело се молитвата и осветувањето, созерцувањето и познанието, воспитувањето и духовното хранење, академијата и уметноста, управувањето и судот. Ним им се дава во животот вистинска дружба, која никнува од творечката размена на искри.
Таквите луѓе се столбови на црквата, семејството и државата: бидејќи сите човечки сојузи се раѓаат при отсуство на духовна искреност, од лага и измама, од лукавство и предавништво и само искреноста ги прави да бидат способни за живот и силни.
Црквата, устроена на неискреност и која неискрено раководи – се накажува и ја изопачува работата на верата; таа ја изгубила вратата кон Царството Божјо, таа го вовела фалсификатот на свето место, таа е лажна црква.
Семејството, изградено врз преправање и измама, е празна илузија: тоа создава лажна заедница и лажно единство; тоа нема духовна власт и осудено е на распаѓање. Лажната држава, устроена на насилство, страв и преправање – е организирана порочност: таа ja поткопува и згаснува секоја мсѓусебна доверба; таа ja искривува и обессилува личната совест и чест; таа го лишува човечкиот живот од неговата божествена смисла и од нејзината творечка слобода.
Ho, во човечкиот живот има благосна и благодатна сила, кoja e невозможна надвор од искреноста и секогаш се изборува за неа. Тоа е силата на живото срце. Срцето
може да љуби само искрено; неискрената љубов воопшто не е љубов.
Срцето може да пее само искрено; фалшивото пеење па фалшивото срце не звучи пред Бога. Срцето може да се моли само искрено; молитвата кoja не излетува од срдечната капина, е претчувство на неубедлива молитва или, пак, проста глума. Неискрената вера е самоизмама и симулација.
Неискрената уметност- фалшива и неуметничка. Неискрената добрина е токму спротивното – лицемерие.
Големата несреќа на современиот човек се состои во тоа, што тој ја изгубил искреноста на срцето. Неговото спасение е во тоа, да ja востанови и од неа да започне нова култура. Се’ што го сопира овој процес на исцеление и преродување – е штетно.
A најштетно, најпогубно од се’ е она што ја помрачува и ослабнува, разнишува и поткопува искреноста на човечкото срце.
Што може да направи и создаде човекот co оглушено срце, ако се’ што е велико и длабоко, се’ што е Божествено во животот изискува искреност и љубов?…
Од лицемерие и лага никогаш не се родило ништо велико и стабилно. Ете зошто искреноста е дар Божји и богатство за човекот. И ако современото човештво сака да оздрави и да се прероди, тогаш тоа треба да си ја врати силата и радоста на искреното срце.
Пренесено од книгата “Срцето што пее” од Иван Александрович Илин
Подготви Мина Даниловска
