Свети Григориј Палама, Архиепископ Солунски
ЗА МОЛИТВАТА И ЗА ЧИСТОТАТА НА СРЦЕТО
Во три глави
1.Бидејќи Бог е сама добрина, сама милосрдност и бездна на добра волја, тогаш, и оној што ќе се присоедини кон Него, секако ќе се удостои со Божјата милост.
Со Него се соединуваат оние, кои ги придобиле богоподобните добродетели, доколку е тоа можно, како и преку молитвата, преку која се општи со Бога, како и преку молењето. Но, општењето преку богоподобните добродетели го прави вредниот ревнител способен да го прими божественото соединување, а молитвата е силна и свештенодејствува да го насочи човекот кон Бога и да го соедини со Него, која е според својата суштина сојуз на разумните суштества со нивниот Создател, кога дејството на молитвата преку топлото умиление и скрушеноста ќе ги надмине страстите и страсните помисли.
Зашто умот, додека е страсен, не може да се соедини со Бога. И сѐ додека е таков, кога се моли, тој не ја добива Божјата милост. Но, доколку ги одбива страсните помисли, дотолку се удостојува со милостива утеха, па, откако подолго време е во овие чувства, со смирение, на крајот, ја преустројува желбената сила на душата.
2.Кога единичниот ум ќе стане тројствен, останувајќи и понатаму единичен, тогаш се соединува тој со богоначалната единица на Света Троица им го затвора секој влез на прелеста, грешењето и заблудата и се издигнува над телото, светот и кнезот на овој свет.
Откако ги избегнал на тој начин нивните мрежи, тој целосно живее во себе и во Бога, наситувајќи се со духовната радост која извира внатре во него, а единствениот ум станува тројствен, останувајќи еден во своето враќање кон себеси и издигнувањето преку себеси кон Бога.
Враќањето на умот кон себе е неговото запазување, а издигнувањето кон Бога станува преку молитвата. Кога некој се наоѓа во оваа собраност на умот и во ваков копнеж кон Бога, тогаш, притеснувајќи го со силно самопринудување брзиот тек на своите мисли, тој духовно се приближува кон Бога, се среќава со неискажливото, вкусува од идниот живот и преку духовното чувство познава колку е благ Господ, како што вели и псалмопеачот:
„Вкусете и ќе видите, колку е благ Господ!“ (Псал. 33, 8). Да се постави умот во состојба на тројственост, така што тој, бидејќи еден и ист, да пази и да биде пазен, и да се моли, не е многу тешко, но да се остане долго време во оваа и ваква состојба, од која се раѓа нешто неискажливо е извонредно тешко.
Трудот за секоја друга добродетел, во споредба со овој е многу полесен. Затоа многумина, откажувајќи се од тешкотијата на молитвената добродетел, не ја добиваат широчината на добрината , а оние што ќе истрпат се удостојуваат со најголемо Божјо закрилништво, кое им дава сила да примаат и да поднесуваат сѐ, со задоволство да тежнеат кон она што ги очекува, правејќи го тешкото лесно и, така да се каже, на нашата ангелска природа и даваат сила да го прави она, што е над нејзините сили според зборовите на пророкот:
„А оние кои се надеваат на Господа, ќе ја обноват силата своја: ќе кренат крилја како орли, ќе трчаат и нема да им биде тешко, ќе одат и нема да се уморат“ (Иса. 40, 31).
3.Со ум се нарекува уште и дејноста на умот, која се состои во мислите и разбирањата; умот е и силата што го произведува ова, а во Светото писмо тоа се именува и срце. Според оваа сила на умот, која е најглавна меѓу нашите сили, е нашата мисловна душа.
Во оние што се молат, дејството на умот се состои во богомислието и лесно се очистува; душата, што го раѓа ова богомислие, нема да се очисти, ако заедно не се очистат и сите други нејзини сили. Зашто, душата е нешто целосно, кое има многу сили; таа затоа се осквернува целата, ако нешто нечисто се поткраде во која и да е од нејзините сили, бидејќи сите тие се во општење со едната, единствена и целосна душа.
Бидејќи секоја од нејзините сили пројавува разни дејства, можно е, заради особеното внимание и настојување на некоја од нив, таа да се покаже привремено чиста, но од ова не треба да се заклучи дека тогаш и целата душа е чиста, зашто, бидејќи се наоѓа во општење и со своите други сили, таа може да биде повеќе нечиста отколку чиста.
На тој начин, по особеното внимание и со твојот напор за време на молиитвата, останувајќи чист под дејство на умот и просветен и прилично просветлен со светлината на разбирањето или со созерцанието на твојот ум, па, ако почнеш за тоа да се сметаш веќе очистен, ти се прелестуваш, паѓаш во самоизмама и со тоа широко му ја отвараш вратата во себе на оној, кој секогаш се обидува да те измамува.
Ако ја знаеш нечистотијата на своето срце, не вознесувај се со својата делумна чистота, туку труди се со нејзина помош да ја согледуваш нечистота на твоите други душевни сили, очистувајќи го со дела дејствителниот дел на твојата душа, со познаваење – мисловниот, а со молитвата – созерцателниот, па преку нив, да постигнеш вистинско и цврсто востановена чистота на срцето и на умот, која не може никој да ја придобие на друг начин, освен преку совршенството во дејствувањето, постојаната сокрушеност, созерцанието и молитвата во созерцанието.
Изворː ДОБРОТОЉУБИЕ – Том V
Подготви: Светланка Трајчева
