Светата Причест „за исцеление на душата и на телото“ или „за суд и осуда“!

Светата Причест „за исцеление на душата и на телото“ или „за суд и осуда“

…На основа на сето досега наведено, се наметнува само еден заклучок: христијанинот може да се зарази каде било, дури и во храмот Божји, доколку владее некаква инфекција, и на разни начини, ама од Светата Причест – никогаш и никако.

Со ова не ги претвораме оветените евхаристиски Дарови во објект, во нешто издвоено и независно од вкупното соборно литургиско чинодејствување, а уште помалку во волшебен, магиски објект, кој дејствува ex opere operato, принудно и автоматски, без никакво наше слободно и доброволно учество преку вера, љубов, благодарење и подвиг.

Оваа наша констатација неизбежно нѐ води до следниот факт:

Светата Причест е Леб на животот, Чаша на благослов и Лек за бесмртност под услов да ѝ пристапуваме со „страв Божји, вера и љубов“, а не на начин спротивен на овие изрази на наше смирено прифаќање на Дарот над даровите.

Точно е дека свети Иринеј Лионски лапидарно ја кажа несомнената вистина дека нашата вера е во согласност со Евхаристијата, дека неа ја нема без евхаристискиот живот, ама не смееме да го занемариме и другиот дел од тој исказ, според кој, и Евхаристијата е во согласност со нашата вера, што значи дека целосната и вистинска вера – не индивидуланото убедување, туку верата на Црквата Христова, православната христијанска вера е – conditio sine qua non за учество во евхаристискиот настан и искуство.

Вистинската вера, се подразбира, не е мртва, апстрактна, безживотна вера – впрочем, и демоните веруваат, ама пред Христос треперат (види: Јак. 2, 19), иако знаат дека Тој е Светец Божји (Лука, 4, 34) и Син Божји (Мат. 8, 29; види: Марко, 5, 7) – туку жива, конкретна, делотворна вера, „чиста и непорочна вера пред Бога и Отецот“ (Јак. 1, 27), која својот врв го достигнува во љубовта, најголемата од сите добродетели и збирно име за сите добродетели (види: 1 Кор. 13, 13).

Без таква вера и без молитвено расположение кое од неа извира, не вреди да ѝ се пристапува на Светата Причест, зашто таа во тој случај не само што на човекот нема да му биде за простување на гревовите и за исцеление на душата и на телото туку ќе му биде за суд и за осуда, синтагма застапена речиси секаде каде што ја среќаваме и синтагмата за исцелување на душата и на телото.

Тука нужно се поставува прашањето:

како Причеста со истиот Христос може на едни да им биде за исцеление и спасение, а на други за суд и за осуда?

На првиот дел од прашањето веќе дадовме одговор (христијанинот му пристапува на Причеста со жива и дејствена вера во Христос, а посебно во Неговото присуство и дејство преку Светата Причест), додека на другиот дел од прашањето наоѓаме само еден одговор:

човекот приоѓа кон светиот Путир без вистинска вера во Христос, присутен и дејствен во Светата Евхаристија, туку приоѓа формално, механички, не знаејќи, всушност, што прави, зашто „така треба“ и „така правеа баба ми и дедо ми“.

Како што со право нагласува г. Крсто Станишиќ, теолог од Подгорица, „на она што со божествена благодат е осветено и преображено – како што е Светата Причест, Телото и Крвта Христови, – ѝ се одземаат исцелувачките и осветувачките својства и таа се сведува на дел од фолклорните традиционални ритуали“.

Во таа перспектива, додава тој, „молитвата веќе не е реално средство на спасение и повикување на божествената благодат, а уште помалку оружје во борбата против злото“, туку станува „литературен жанр, социјална манифестација или, во најдобар случај, една од методите на психотерапија“.

Со други зборови, и Евхаристијата, односно Светата Тајна Причест, претставува, како и сѐ друго во Црквата, или, подобро кажано, повеќе од што и да е друго во Црквата, богочовечка реалност:

од една страна, Бог, преку Христос и во Духот Свет, безусловно (според современата потрошувачка терминологија, бесплатно) ни се нуди и ни се дарува Самиот Себе, полнотата на Своите љубов и благодат, а од друга страна, ние реагираме или како приемчиви или како неприемчиви за Неговиот бесценет Дар.

Или литургиски, евхаристиски, Му благодариме на Господ за сѐ, тргнувајќи од повикувањето да преминеме од небитие во битие, па сѐ до граѓанството во идното Царство Божјо веќе овде и сега, или, како Иван Карамазов, од романот на духовниот џин Достоевски, „му ја враќаме на Бог влезницата“ и одбиваме да влеземе во Царството Негово.

Овој другиот избор, попрво антитеистички отколку атеистички, не подразбира веќе дека „според верата живееме, а не според гледањето“ (2 Кор. 5, 7; види: Рим. 1, 17; Гал. 3, 11 и Евр. 10, 38)

и дека верата ни е „жива претстава за она на кое се надеваме“ (Евр. 11, 1).

Ама, пак, според Достовески, каде што нема вера во Бог, сѐ е дозволено – нема веќе морал, нема веќе ближни, останува само и единствено самообоготвореното јас. Наместо добри дела и добродетели

(види: Мат. 5, 16; Јован 6, 28; Дела 9, 36 и 26, 20; Рим. 2, 3–11; 13, 3; 2 Кор. 9, 8; Ефес. 2, 10; Филип. 4, 8; Кол. 1, 9–10; 1 Тим. 2, 9–10; 5, 9–10 и 25; 6, 18; Тит. 2, 14; 3, 8 и 14; Евр. 10, 24; 13, 21; Јак. 1, 2–4; 14–22; 1 Петар 2, 12; 2 Петар 1, 3–9 и Откр. 14, 13), на сцената на нашите животи и целокупната историја на светот стапуваат „бесплодните дела на темнината“ (Ефес. 5, 11; види: Рим. 13, 12), „лошите дела“ (Јован 7, 7) „беззаконските дела“ (2 Петар, 2, 8).

Ако сето ова кажано го собереме и го примениме на нашата главна тема, ќе речеме дека Светата Евхаристија и Светата Причест секогаш подразбираат две димензии – божествена, благодатна, и човечка, подвижничка, или етичко-аскетска.

Ако се застапени обете, се причестуваме за спасение и за исцеление, а ако оваа другата отсуствува, се причестуваме на суд и на осуда, а не за здравје и за спасение на душата и на телото.

Тоа најречовито ни го соопштува апостол Павле кога пишува:

„Затоа, оној што недостојно јаде од овој леб и пие од чашата Господова, виновен ќе биде спрема Телото и Крвта на Господ. Но, човекот да се испита самиот себе и потоа да јаде од овој леб и да пие од оваа чаша. Зашто, кој јаде и пие недостојно, тој го јаде и пие своето осудување, бидејќи не го разликува Телото Господово. Па затоа меѓу вас има многу немоќни и болни, а мнозина и умираат“ (1 Кор. 11, 27–30).

Следствено, за доследните христијани, во кои, покрај подвижниците спаѓаат и искрените покајници, Светата Причест е Лек за бесмртност, а за оние другите, недостојни и непокајани, не е, ама не самата по себе, туку затоа што тие претпочитаат да изберат болест наместо здравје, погибел наместо спасение, смрт наместо живот.

За да можеме ова подобро да го разбереме, ќе го наведеме евангелскиот податок како Господ Христос во една прилика „излекува мнозина што страдаа од разни болести“ (Марко, 1, 34).

Свети Теофилакт Охридски во своето толкување објаснува:

„Не ги исцели сите доведени – некои, имено, биле неверни и не биле исцелени, поради своето неверување – туку излекува мнозина, што значи оние што имаа вера“.

Во друга една прилика, „кога дојде во својот роден крај“, Тој „не изврши таму многу чудеса заради нивното неверување“ (Мат. 13, 54 и 58).

Тоа значи: како Богочовек, како Господ Сесилен, Тој можел и тука да направи многу чуда, дури и неброени чуда, ама не го направил тоа, не затоа што не сакал и немал желба за тоа, туку затоа што човекот, живата икона на Ликот Свој, го создал слободен, па не сакал Себеси, Својата љубов и Своето спасение, со сила да му ги наметне.

Слично и свети апостол Павле пишува за Бог:

„На кои им се заколнал дека нема да влезат во Неговиот спокој, ако не на оние, што не сакаа да веруваат? И така гледаме дека тие не можат да влезат поради неверието“ (Евр. 3, 18–19).

Меѓутоа, треба да се нагласи и тоа дека Господ наш е така и толку човекољубив и толку сака „сите луѓе да се спасат“ (1 Тим. 2, 4), што не ги превидува и не ги презира ни слабата вера, ни минималната вера, вера не поголема од „зрно синапово“ (Мат. 17, 20 и Лука 17, 6), „најмалото од сите семиња“ (Мат. 13, 32 и Марко 4, 31). Напротив!

Маловерието во очите на Спасителот е нешто квалитативно подруго од неверието: неверувањето е одбивање, непокорност кај апостол Павле, „враќање на влезницата“ на Бог, кај Достоевски, а маловерието е недораснатост за вера, ама копнеж по неа, па, наизглед парадоксално, и пат кон неа.

Затоа, Тој маловерието го критикува, ама не го изедначува со неверие.

Така, како пример, во Својата ненадмината Беседа на гората ги нарекува слушателите маловерни (Мат. 6, 30 и Лука 12, 28), ама не ја прекинува беседата за нив.

За време на бурата на Тиверијадското Езеро (Генисаретското, Галилејското), на преплашените до смрт апостоли Христос им го упатува прекорното прашање:

„Зошто сте плашливи, маловерни?“, ама истовремено ги спасува, сосема стишувајќи ја бурата. За време на една слична бура, откако претходно му даде на светиот апостол Петар натприродна способност, како Него, да оди по вода – за потоа, кога Апостолот, пренесувајќи го погледот од Христос на бурните бранови и станувајќи свесен за студената и темна длабочина под нив, почнува да тоне, – со љубов, го прекорува со зборовите:

„Маловернику, зошто се посомнева?“ (Мат. 14, 31), ама претходно му подава рака и му го спасува животот.

Христос, уште повеќе, во една прилика и Своите најблиски ученици, апостолите, ги нарекува маловерни (Мат. 16, 8).

Ако и тие биле маловерни, што сме тогаш сите ние, почнувајќи од авторот на овие редови?

Најпотресен пример на човекољубиво снисходење на Христос кон слабиот човек со слаба вера е, секако, следниот настан.

Еден несреќен човек му го доведува својот демонизиран син, со молба да го исцели. Господ прво реагира остро, речиси немилосрдно, со зборвите:

„О роде неверен, до кога ќе бидам со вас? До кога ќе ве трпам?“ Ама, веднаш потоа вели: „Доведете го при Мене!“

Очајниот родител повикува кон Христа: „…. Ако можеш, смили се на нас, и помогни ни!“ Господ му одговара:

„Ако можеш да поверуваш. Сѐ е можно за оној што верува“. На тоа, таткото на намаченото дете, облиен во солзи, ја изговара, единствената според својата искреност и восхитувачка според смирението, јавна исповест:

„Верувам, Господи, помогни му на моето неверие!“ (Марко 9, 17–24; подвлекувањата се наши).

Што гледаме во описот на едно од чудесните исцелувања, кои Христос ги извршува?

Прво – дека Тој со Својата љубов ја надминува Својата правда, односно дека кај Него правдата и љубовта, за разлика од нашата, човечка реалност, се двоедината стварност, две божествени својства, кои се проникнуваат (антитеза: „О роде неверен…“ – „Доведете го!...“).

Друго – дека трагичниот татко со последниот зрак надеж, заснован на двоедината стварност на неверието, кое копнее за вера и на верата која е уште заразена со неверие, го упатува кон Христос она:

„Верувам, Господи, помогни му на моето неверие“, додека Тој, иако Единствен Исцелител, исцелувањето му го препишува на верата на човекот, а не Себеси („Ако можеш да поверуваш…“), покажувајќи, како и секогаш и во сѐ, бескрајно смирение, снисходење, кеноза, заради нас и заради нашето спасение.

Неговата кенотичка љубов оди дотаму што и покажувањето каква-таква вера од страна на болниот, само на основа на верата на другите во Христос како Исцелител и Избавител, го исцелува: така, кога четворица доведуваат пред Христа еден неподвижен, парализиран човек, тогаш

„Исус, кога ја виде верата нивна (наше подвлекување), му рече на фатениот: ’Синко, ти се опростуваат гревовите твои‘. (…) Тебе ти велам: ’Стани, земи ја постелката своја и оди си дома‘“ (Марко 2, 1–12).

Сите овие факти од историјата на спасението важат и во евхаристиски контекст:

Светата Причест е секогаш извор на здравје и на секое друго добро за оние што ѝ пристапуваат „со страв Божји, вера и љубов“, ама не и за оние што, според обичај и формално, пристапуваат недостојно, како израз на народната традиција или своевиден културно-уметнички настан, без вера во реалното и спасоносно присуство на Богочовекот Христос во вид на леб и вино.

Такви се, на среќа во несреќата, малкумина, и сѐ помалку ги има, а како што гледаме, некои од нив успеваат и да се сепнат духовно, па зачекоруваат на патот на верата.

Огромен број, пак, новојавени самоовластени критичари на практиката и начинот на причестувањето на верните во Православната Црква – од редовите на „струката“ и на „истажувачкото новинарство“ – го чинат луѓе што не само што не се причестуваат туку и немаат никака врска со Црквата. Тие (чест на исклучоците!) се занимаваат со прашањето за причестувањето, всушност, од една единствена причина – затоа што на христијаните не им признаваат никакви „човекови права“ и граѓански слободи, па ни правото на вера и нејзино практикување според слободниот личен избор и совест.

Продолжува: