НЕДЕЛА НА МИТНИКОТ И ФАРИСЕЈОТ (Омилии)

НЕДЕЛА НА МИТНИКОТ И ФАРИСЕЈОТ
Евангелие за добриот и за лошиот богомилец (Лука 18, 10-17, Зач. 89)
…

Замислете сега дека и ние сме на лекување во оваа светска болница.

Нашата заедничка болест се нарекува co едно име – неправда.

Овој збор ги опфаќа сите страсти, сите пороци, сите гревови, co еден збор, сите слабости и раслабености на нашата душа, на нашето срце и на нашиот ум.

Некои луѓе се на почетокот на болеста, други на врвот, а трети, пак, заздравуваат.

Но такво е својството на оваа болест на внатрешниот човек, дека само оние кои оздравуваат се свесни за страшната болест од која боледувале.

Најболните најмалку знаат за својата болест. И при телесната болест, кога е под голема температура, човекот не знае ни за себе ни за својата болест.

Ниту пак безумниот човек вели за себе дека е безумен.

Почетниците, пак, во неправда

некое време чувствуваат срам од својата болест, но повторуваните гревови брзо ги приведуваат кон навиката за грешење, a оваа пак доведува до опиеноста и занесот од неправдата, при што душата веќе не се чувствува себеси па ниту својата болест.

И сега замислете си, лекарот да влезе во болницата и да запраша: што ве боли?

Оние, кои се на почетокот на болеста поради срам не ќе ја признаат својата болест, туку ќе речат: ништо!

Оние, пак, што ce во кулминацијата на својата болест дури ќе се најдат навредени од таквото прашање, и не само што не ќе речат дека ништо не ги боли, туку ќе почнат да се фалат co своето здравје.

Само оние што веќе се наоѓаат во фазата на оздравување ќе му одговорат на лекарот:

Сѐ, сѐ нѐ боли! Смилувај се на нас и помогни ни!

„Ако се плашиш од исповедта на своите гревови, ти погледни на пеколот, кој само исповедта може да го изгасне” (Тертулијан: За покајанието, I, с. 12).

Размисли за сето ова, слушни ја приказната Христова и самиот процени дали таа се однесува и на тебе.

Ако зачуден кажеш дека оваа приказна не се однесува на тебе, тоа значи дека си на почетокот на болеста која се вика неправда.

Ако, пак, co негодување кажеш: jac сум праведен, тоа се однесува на овие грешници околу мене, тоа значи дека си во кулминацијата на болеста.

Ако, пак, покајнички се удираш во градите и одговориш:

навистина, болен сум и ми треба лекар, тоа значи дека си на патот на оздравувањето. Тогаш да не се плашиш, ќе оздравиш.

 

“Два човека влегоа во храм да се помолат:

едниот фариcej, a другиот митник.”

Двајца луѓе, двајца грешници, co таа разлика што фарисејот не признавал дека е грешник, а митникот признавал.

Фарисејот ѝ припаѓал на најуважената класа луѓе во тогашното општество, a цариникот, односно митникот, на најпрезрената.

„Кога застана, фарисејот вака се молеше во себе:

Боже, Ти благодарам што не сум κаκο другите луѓе: разбојници, несправедливи, прељубодејци или κακο овој митник. Постам два пати вο седмицата, давам десеток од сѐ што придобивам.”

Фарисејот стоел напред во храмот, до самиот олтар, според обичајот на сите фарисеи да се пробиваат на првите места.

Дека фарисејот стоел сосема напред, се гледа од следниот опис, каде
што се вели дека митникот стоеше оддалеку.

Гордоста на фарисејот и самоувереноста во сопствената праведност, т.е. во за своето духовно здравје, е толку голема што тој не бара првенство само пред луѓето, туку и пред Бога, и не го бара само на гоштевките и собранијата, туку и при молитвата.

Самото тоа е доволно да покаже на тешкото заболување на фарисеите од неправдата и затапеноста од неправдата.

Зошто ce вели: „се молеше во себе?”

Зошто не наглас. Затоа што Бог повнимателно cлуша што зборува срцето отколку јазикот.

Тоа што човекот го мисли и го чувствува кога му се моли на Бога, тоа за Бога е поважно од она што co јазикот се искажува.

Јазикот може и да измами, но срцето не измамува, туку го покажува човекот таков каков што е – црн или бел.

„Ти благодарам, Господи, што не сум κаκο другите луѓе.”

Вака се осудува во црквата да зборува еден грешник пред лицето на Бога!

Што е црквата друго, ако не место за средба на болниот co лекарот.

Гревовно болниот доаѓа да ја исповеда својата болест пред Бога лекарот, да побара лек и здравје од Оној кој e вистински исцелител на сите човечки маки и немоќи и дарител на сите добрини.

Дали одат здравите во болница за на лекарот да му се пофалат co своето здравје?

Но овој фарисеј не дошол во црквата како здрав и co исцелената душа да се пофали co своето здравје, туку како тешко болен од неправда, кој во замавот на болеста веќе не ја чувствува својата болест.

Кога еднаш посетив душевна болница, лекарот ме доведе пред решетките на најтешко болниот од лудило.

– Како се чувствуваш? го запрашав, а тој веднаш ми одговори:

– Како можам да се чувствувам помеѓу овие лудаци околу мене?

Ете, така и фарисејот вели:

Ти благодарам, Господи, што и јас не сум како другите луѓе!

Тој всушност не го фали Бога за да му припише заслуга за тоа што не е како другите луѓе.

He. Зборовите „Ти благодарам, Господи!” – не се ништо друго, туку само еден извик, еден ласкав пристап кон Бога, за да посака Бог да го слуша неговото фалење. Оти од сето тоа што го кажа, тој
co ништо Бога не го фали, туку хули на Бога и на другите Божји созданија.

Тој за ништо не му благодари на Бога и сѐ што рекол – рекол за себе, сѐ што истакнувал го истакнувал какo своја сопствена заслуга, која ја придобил без Божја помош.

Тој не вели дека не е ајдук, несправедлив, прељубодеец или митник, затоа што Бог го зачувал co својата сила и co својата милост да не биде тоа, туку дека тој е, божем по лична заслуга, човек од исклучителен сој и цена, дека му нема рамен во целиот свет.

Α покрај тоа, оти е од таков исклучителен coj, тој прави напори и жртви да се одржи на таа височина над сите други луѓе.

Имено:

тој пости два пати во седмицата и дава десеток од сѐ што добива.

Ах, колку лесен пат кон спасението си одбрал фарисејот, полесен од најлесниот пат кон пропаста!

Од сите заповеди дадени од Бога преку Мојсеј, тој одбрал само две најлесни. Но и тие две вистински не ги исполнувал.

Тие две заповеди Бог не ги дал затоа што Нему му треба луѓето да постат два пати во неделата и да даваат десеток.

На Бога тоа ни најмалку не му е потребно. Ниту пак Бог тие заповеди им ги дал на луѓето за да бидат самите за себе цел, туку, како и сите други заповеди, да родат плодови на смирението пред Бога, на послушноста кон Бога и на љубовта кон Бога и луѓето.

Co еден збор, да го загреат, да го омекнат и да го просветлат човечкото срце.

Фарисејот, меѓутоа, бесцелно ги исполнувал овие две заповеди. Тој пости и дава десеток, но ги мрази и ги презира луѓето и горд е пред Бога.

И така останува како неплодно дрво.

Плодот не е во постењето, плодот е во срцето.

Сите заповеди и сите закони му служат на срцето: го греат срцетο, го чистат срцето, го осветлуваат срцето, го залеваат срцето, го заградуваат, го плеват, го засеваат, само да се зачне плодот во нивата на срцето, да израсне и да узрее.

Сите добродетели се средство, а не цел; метод, а не плод. Целта е во срцето, и плодот е во срцето.

И така фарисејот co својата молитва не го постигнал тоа што го сакал;

не ја покажал убавината на својата душа, туку осакатеноста; не го открил своето здравје, туку својата болест.

A Христос co оваа приказна токму тоа сакаше да го открие, и тоа не само во тој фарисеј, туку воопшто во фарисејскиот еснаф, кој тогаш владеел co израилскиот народ.

Co таа приказна Господ
сакал да ja открие и да ја разобличи лажната набожност и лажното фарисејство и во сите христијански поколенија, па и во нашето поколение.

Зар меѓу нас нема и денес луѓе кои му се молат на Бога исто како што се молел овој фарисеј?

Зар се малкумина тие што и денес својата молитва ја почнуваат co тужба и co хулење на своите соседи, a ja завршуваат co сопствената пофалба?

Зар и денес се малкумина тие кои застануваат пред Бога како доверители пред должник?

Зар и многумина од вас не велат:

Господи, јас постам, одам во црква и плаќам данок на државата и давам прилог на црквата, jac не сум како другите, како ajдуците и кривоклетниците, како безбожниците и прељубодејците, кои ми досадија.

Господи, што правиш ти?

Зошто не ги умртвиш, а мене не ме наградиш за сѐ ова што го правам за Тебе?

Господи, зар не ја гледаш чистотата на моето срце и здравјето на мојата душа?

Но треба да знаеш само едно: „дека ниту Бог може тебе да те измами, ниту ти Него” вели блажениот Максим.

Така зборуваат.

Α Бог слуша и ги пушта празни дома да си заминат, велејќи им:

„Јас не ве познавам.”

Оти Бог не ги препознава своите пријатели по јазикот, туку според срцето, ниту пак ја цени смоквата според лисјата, туку според плодот.

Α еве како треба да се моли вистинскиот молитвеник:

“А мирникот стоеше оддалеку; не смееше дури и очите да ги подигне кон небото, туку се удираше во гради и велеше:

Боже, биди милостив кон мене грешниот!”

Стоеше оддалеку! Вистинскиот молитвеник не оди напред и не се турка за првите места во црквата.

Зошто му е тоа? Бог го гледа како во дното на црквата, така и на врвот.

Вистинскиот молитвеник е вистински покајник.

Свети Ефрем Сирин вели:

„Покајанието на човекот е празник за Бога.”

Стоеше оддалеку. Тој ја чувствува својата ништожност пред Бога и сиот се исполнува co смирение пред Божјото величество.

Свети Јован Крстител, најголемиот меѓу родените од жена, се плашел од близината Христова, велејќи:

“Јас не сум достоен да My ги одврзам ремењата на обувките Негови!” Грешната жена му ги миела нозете на Христа, натопувајќи ги co своите солзи.

Вистинскиот молитвеник, значи, длабоко е смирен и сиот е радосен ако Бог му допушти да се доближи и до нозете негови.

“Нe смееше дури и очите да ги подигне кон небото.”

Зошто да не ги подига своите очи кон небото? Очите се огледало на душата.

Во очите се чита гревот на душата. He гледате ли секој ден како некој човек, кога ќе направи грев, ги наведнува очите пред луѓето?

Како тогаш човек да не ги наведнува очите пред Севишниот Бог?

Ете, секој грев направен спрема луѓето, направен е спрема Бога; и не постои грев на земјата, кој не го засега Бога. Вистинскиот молитвеник е свесен за тоа, па освен смирение, тој е исполнет и co срам пред Бога. Затоа се вели: „не смееше дури и очите да ги подигне кон небото.”

„Се удираше во гради.”

Зошто се удирал во градите?

Затоа што сакал да покаже дека телото е повод за човековиот грев.

Телесната желба го наведува човекот на најтешки гревови. Ненаситноста раѓа лакомост; лакомоста раѓа гнев, а гневот убиство.

Грижата за телото го одвојува човекот од Бога, ја осиромашува душата и го убива божественото јунаштво во човекот.

Затоа митникот на молитва го удираше своето тело, co тоа удирајки го својот грев, своето понижување и својот срам пред Бога.

Но зошто се удирал токму во градите, а не по глава или пак по рацете?

Затоа што во градите е срцето; a срцето е изворот на гревот и на добродетелта.

Самиот Господ рекол: „Она што излегува од човекот, тоа го осквернува човекот. Зашто однатре, од срцето човечко излегуваат лоши помисли, прељубодејства, блудства, убиства, кражби, лакомства, лукавства, пакости, злоби, око лукаво, богохулство, гордост, безумство” (Марко 7, 20-22).

Ете зошто митникот го удира своето срце.

И велеше: „Боже, биди милостив кон мене грешниот!” Тој не ги набројува ни добрите ни злите свои дела. Бог сѐ знае. Бог не бара набројување, но скрушено покајание за сѐ. „Боже, биди милостив кон мене грешниот!“

Co овие зборови сѐ е речено. Боже, Ти си лекарот, a jac сум болен. Единствено Ти можеш
i
да ме излекуваш и единствено на Тебе ти припаѓам.

Ти си лекар, а Твојата милост е лекот. Велејќи:

“Боже, биди милостив кон мене грешниот”, покајникот како да рекол:

Лекаре, дај ми го лекот, оти сум болен! Господи, никој на светот не може да ме излекува освен Ти. „Пред Тебе единствениот згрешив и пред Тебе зло извршив” (Псал. 50, 4).

Луѓето ништо не можат да ми помогнат, макар и колку да се праведни, ако Ти не ми помогнеш.

Ништо нема да ми помогне: ни постот мој, ни давањето на десетокот, ни сите мои добри дела, ако Твојата милост не се прилепи како мелем на мојата рана.

Пофалбата на луѓето не ги лекува моите рани; таа ги повредува. Ти, Ти единствениот ја знаеш мојата болест и единствено Ти го имаш вистинскиот лек.

He ми помага да одам кај некој друг и некој друг да го молам освен Тебе.

Ако Ти ме отфрлиш, не ќе може ни сиот свет да ме задржи од паѓањето во пропаст. Ти, Ти единствениот, Господи, можеш, ако сакаш. Господи, проштевај и спасувај! “Боже, биди милостив кон мене грешниот!”

Што вели Господ на ваква молитва?

„Ви велам: дека тој си отиде дома повеќе оправдан, отколку оној; зашто секој што се воздига ќе биде понизен, а кој се понизува, ќе биде воздигнат.”

Кому го вели ова Господ?

На сите нас, кои мислиме за себе дека сме праведници. Митникот заминал дома оправдан, a не фарисејот.

Оправдан во својот дом си заминал смирениот исповедник на своите гревови, a не гордиот фалбаџија.

Срамежливиот покајник се оправдал, a не бесрамно вообразениот горделивец.

Лекарот се смилувал и го излекувал болниот, кој ја признал својата болест и побарал лек, а празен го пуштил оној што дошол кај лекарот за да се пофали co своето здравје.

Пренесено од книгата “Омилии”,
Недела на митникот и фарисејот