Дома Празници БОГОЈАВЛЕНИЕ – Христовото Крштение!

БОГОЈАВЛЕНИЕ – Христовото Крштение!

0
221

В

Настанот co Христовото крштение во реката Јордан од страна на Јован Претеча се нарекува Богојавление (Епифанија – Јавување).

Bo древната Црква, на истиот ден (6 јануари) заедно се празнувале празниците Христово Рождество и Богојавление.

Во четвртиот век празниците биле одделени, така што Христовото Раѓање било пренесено на 25 декември, на денот кога паганите ги празнувале богот на сонцето, а христијаните Го празнуваат Сонцето на правдата.

Исто така, се нарекува и „ден на Светлините”, како што го именува свети Григориј Богослов, поради Крштението, просветлението на огласените и поради јавувањето на светлината.

Зборот „Богојавление” произлегува од апостолскиот цитат „Бог се јави во плот, посведочен беше од духот, се покажа на ангелите,
беше проповедан на народите, светот My поверува, и се вознесе во слава” (1 Тим. 3, 16), и има повеќе врска co Раѓањето Христово.

Зборот „Епифанија” (јавување) произлегува од апостолскиот цитат „се јави Божјата благодат, спасителна за сите луѓе…” (Тит 2, 11) и се однесува повеќе на Крштението Христово, затоа што тогаш луѓето ја познаа благодатта на Божеството.

Bo секој случај, факт е дека на денот на Христовото Крштение, co јавувањето на Света Троица и co исповедањето на чесниот Претеча, го имаме офнцијалното исповедање дека Синот и Логосот Божји е „Еден од Троица”, Којшто се вочовечи за спасението на човечкиот род од гревот, ѓаволот и смртта.

Г

Личноста која одигра важна улога при крштението Христово е чесниот Претеча, Јован Крстителот. Се работи за една голема појава, за еден голем пророк, којшто се наоѓа на границата помеѓy Стариот и Новиот завет.

Тој е последниот од Пророците на Стариот завет и првиот од пророците на Новиот завет.

Начинот на неговото зачнување беше чудотворен, т.е. бидна co Божја интервенција, преку семето на татко му Захарија, a не од Духот Свет.

Неговото раѓање се поврзува co чудотворни собитија. Неговото пребивање од тригодишна возраст во пустината го покажува неговото ангелско живеење.

Проповедта за покајанието беше подготовка на народот за дочекувањето на Месијата. Неговото смирение е величествено. Но и начинот на неговото усовршување покажува дека достигнал до големите висини на благодатта.

Чесниот Претеча бил Христов роднина, бидејќи Неговата Мајка, Елисавета, била роднина co мајката на Спасителот (Богородица). Кога чесниот Претеча беше шестмесечен ембрион во утробата на својата мајка, тогаш се случи Благовештението на Богородица, од што разбираме дека Јован Крстител бил шест месеци постар од Христа.

Јован Претеча Го прими Светиот Дух, Кој го покажа како пророк, додека беше во утробата на својата мајка, шестмесечен ембрион. Затоа што, кога Богородица, која само што зачна co силата на Светиот Дух, ја поздрави неговата мајка, Елисавета, тогаш „заигра
младенецот во утробата” (Лк. 1, 41).

Така стана пророк и ѝ го пренесе својот пророчки дар на својата мајка, бидејќи и таа на тој начин ја позна мајката Господова (свети Григориј Палама).

Многу се називите што му се дадени на Јован Претеча. Зборот Јован значи дар Божји.

Претеча значи тој што му претходи на патот, т.е. предвесникот на Месијата.

Се нарекува Крстител затоа што Го крсти Христа. Свети Козма Мајумски во канонот на Богојавление го именува co три изрази: глас на Логосот, светилник на Светлината, зороносец на Сонцето. Синот и Логосот Божји е воипостасниот Логос на Отецот, Јован е глас на Логосот.

Христос како Бог е беспочетната и нетварна светлина, Претечата е светилникот. Христос е Сонцето на правдата, блескавото Сонце на Божеството, а Јован е зороносецот, т.е. зората што го предвестува изгревањето на сонцето. Така, сите имиња, епитети и фрази се поврзуваат co неговото основно дело, да предвести за доаѓањето на Месијата.

Д

Зборот крштение (vaptisma), како што толкува свети Никодим Агиорит, што значи потопување, е глаголска именка која произлегува од глаголот vaptо – потопувам.

Од овој глагол произлегува vaptízo и од таму vaptisma – крштение. Така, значи, крштението се поврзува co вода.

Светите отци учат дека постојат повеќе видови крштение. Свети Григориј Богослов учи дека постојат пет видови.

Првото крштение е Мојсеевото, кое има привремено очистување. Второто е на Претечата, кој го крштеваше народот co покајното крштение.

Третото е Христовото крштение, co кое се крштеваат луѓето и стануваат христијани и кое се врши co дејството на Светиот Дух.

Четвртото е тоа на мачеништвото и на крвта.

Петтото крштение е на покајанието и на солзите.

Свети Јован Дамаскин, откако зборува за овие видови крштение, додава и други. Зборува за осум видови.

Прво на потопот и на отсекувањето на гревот. Второ, на морето и на облакот, кога Израилците минаа низ Црвеното Море и беа покриени од облакот. Т

рето беше законското, што го востанови Мојсеевиот закон и се поврзува
co телесната чистота.

Четврто е тоа што го вршеше Јован Претеча и кое беше воведно, бидејќи ги водеше крстените во покајание.

Значи, не простуваше гревови co крштението, туку предочистуваше, што значи му помагаше на народот да ја почувствува својата гревовност и да го очекува совршеното крштение Христово.

Петто, е крштението Христово, кога влезе во Јордан.

Тоа има посебност затоа што Христос немаше ниеден грев и не се исповеда. Шесто, совршеното крштение Господово, кое се врши во Црквата co вода и Дух.

Седмо е крштението во крвта и мачеништвото што за нас го прими Христос.

Значи, се работи за страдањето и крстот Христови и за мачеништвото на светителите коишто учествуваат во Христовото страдање.

И осмото крштение е последното, кое не се нарекува спасително, затоа што бесконечно го казнува и анулира гревот. Се работи за пеколниот оган.

Свети Јован Златоуст ја прави разликата помеѓу јудејското крштение и христијанското.

Јудејското не очистуваше од душевни гревови, туку ја очистуваше само нечистотијата на телото.

Црковното крштение е неспоредливо повозвишено, затоа што го ослободува човекот од гревовите, ја очистува душата и Го дава Светиот Дух.

Помеѓу овие две крштенија е крштението што го вршеше Чесниот Претеча, што беше мост помеѓу јудејското и христијанското. Јовановото крштение беше повозвишено од јудејското, затоа што се однесуваше на Христа, но пониско од нашето, христијанското.

Ѓ

Ако Јовановото крштение ги водеше луѓето кон чувство за сопствените гревови и го подготвуваше народот за да го прими посовршеното крштение Христово, а Христос беше совршен Бог и совршен човек и немаше направено ниеден грев, тогаш зошто Он се крсти? Одговорот на ова прашање ни објавува големи вистини.

Свети Јован Дамаскин вели дека Христос не се крсти затоа што имаше потреба од очистување, „туку усвојувајќи го нашето очистување”.

Како што Христос пострада и беше распнат за човекот и ја почувствува сета болка и скрб, така го усвои и нашето очистување. Ha тој начин постигна многу нешта.

Следствено на ова, според свети Јован Дамаскин, Христос
се крсти за да ги уништи главите на демоните во водата, бидејќи постоело сфаќање дека демоните живеат во водата;

за да го измие гревот и да го погреба целокупниот стар Адам во водата; за да го освети Крстителот, затоа што не го освети Претечата Христа, Христос го освети Претечата, кога последниов ја стави својата рака врз Хрисговата глава;

за да го исполни Законот, затоа што Он Самиот ro даде и не требаше да испадне негов престапник;

за да ја открие тајната на Света Троица, бидејќи во тој час имаме јавување на Света Троица;

за да стане образец на нашето крштение, коешто е совршено крштение и се врши co вода и Дух Свети.

 

Освен тоа, Христос co Своето крштевање во реката Јордан ги освети и водите. Затоа и на денот на Богојавлението го вршиме чинот на осветувањето на водите и за време на истото Го молиме Светиот Дух да ги освети водите.

Така, по осветувањето, водата престанува да е вода на падот и станува вода на обновување, бидејќи се соединува co несоздадената благодат Божја.

Е

Bo светоотечкото предание се прави поврзување меѓу настанот на Христовото Крштение во реката Јордан и чудотворниот премин на Израилците преку Црвеното Море.

Како што co чудотворното дејство на невоплотениот Логос, преку Мојсеј, Египќаните беа потопени и Израилците се ослободија, така и овде, co силата на воплотениот Логос се пресоздава трулежниот човек и се уништуваат демоните, т.е. ja губат својата сила.

Свети Никодим Агиорит вели дека на керамичарот за да направи еден сад му требаат два елементи, т.е. вода, за да се поткваси земјата, и оган, за да го обработи потквасениот материјал и така да го оформи.

Истото тоа го направи и Бог, големиот керамичар на нашето тесто. Бог, сакајќи да ја пресоздаде нашата природа која беше повредена од гревот, употреби оган и вода.

Оганот го зема од Себеси, бидејќи како Бог е „оган што изгорува” кој го гори злото, а водата ја позајмува од реката Јордан.

Факт е дека co Христовото вочовечување, co стадиумите на Божјиот домострој и, секако, co крштевањето во реката Јордан, го
пресоздава човечкиот род.

По падот и повредувањето на нашата природа го имаме пресоздавањето и преродувањето.

Тоа пресоздавање е возможно, од една страна, затоа што по гревот човечката природа не исчезна наполно, а од друга страна, затоа што Самиот Бог е создател на човекот и Самиот е неговиот пресоздател.

Крајно невозможно е да сопостојат тие два елементи заедно, т.е. водата и огнот. Затоа што огнот не може да се запали на влажно место, а водата го гаси огнот.

Ha реката Јордан можат да сопостојат, затоа што огнот е несоздаден (нетварен), додека водата е создадена (тварна). И затоа нетварниот оган не е под влијание на “варниот елемент на водата, туку спротивно, тварната вода се осветува co огнот на Божеството.

Ж

Реката Јордан остана позната во историјата поради различни настани, но пред се поради проповедта и крштението на Јован Претеча, но и поради крштевањето на Христа во неа.

Според свети Јован Златоуст, Јордан е образ на човечкиот род. Најпрво се нарекува Јордан, затоа што произлегува од два извора, од Јор и Дан.

Овие два извора ја формираат реката Јордан, која се влева во Мртвото Море. Според едно анагошко толкување, сиот човечки род произлезе од два извора, т.е. од Адам и Ева, a co гревот беше одведен во умртвување, во мртвото море на сегашниот живот, каде што е смртта.

Во тој Јордан, т.е. во човечкиот род, влезе Христос co Своето вочовечување и на тој начин ја победи смртта и ги насочи луѓето кон предишниот живот.

Пророкот Давид пророчки вели:

„Морето виде и побегна, Јордан се сврте назад”.

Co тоа сакал да го покаже зачудувањето на морето, на водата што се распростирала на голем дел, и на реката Јордан, од влегувањето на безгрешниот Христос во неа.

Тоа зачудување се оправдува во молитвата на Водосветот, која ја напишал свети Софрониј Ерусалимски и која се чита при осветувањето на водите. Се вели:

“Јордан се сврте назад, гледајќи го огнот на Божеството како телесно доаѓа и влегува во него”. Огнот на Божјата природа во Христовото тело влегуваше во водата.

Ова пророштво, на некој начин и во еден степен, се применува и во животот на христијанинот.

Морето е животот на човекот, кој е полн co маки, затоа и се нарекува солено море.

А, како што видовме претходно, Јордан е човечкиот живот што по падот на првосоздадените беше одведен во умртвување, се поврза co смртноста и co трулежноста.

Со Покајанието човекот се ослободува од соленото море на животот, а исто така, и животот на човекот се преобразува, се менува, се насочува кон своите вистински извори, стекнува друга смисла. (Исихиј Презвитер).

З

При Христовото крштевање се објави Света Троица. Впрочем, една од целите на Божјото вочовечување, но и на Христовото крштевање, беше откровението на Триедниот Бог, дека Бог, иако има една суштина и природа, но, сепак, е Триипостасен – Отец, и Син и Свет Дух.

Така, значи, се слуша гласот на Отецот, Кој сведочи и потврдува дека Тој што се наоѓа во Јордан во тој час е Неговиот Син, а, исто така, присуствува и Светиот Дух „како гулаб”.

Истото откровение на Триедниот Бог и истата потврда на Отецот се случува нешто пред Христовите страдања, при Неговото преображение, кое се случи на гората Тавор. Собитијата во врска co тоа ќе ги видиме кога ќе го анализираме Христовото Преображение.

Свети Григориј Палама најбогословски и чудесно анализира зошто се јавува Триедниот Бог во тој момент.

Тој учи дека Триедниот Бог се јавува при создавањето и при пресоздавањето на човекот.

Создавањето на човекот е заедничко дејство на Триедниот Бог, бидејќи Отецот преку Синот во Светиот Дух создава сѐ.

Впрочем, во Светото Писмо се вели дека Триедниот Бог го одлучи создавањето на човекот:

„да создадеме човек според нашиот образ и подобие” (1 Мојс. 1, 26).

Отецот го создаде човекот според образот на Логосот и го вдахна животот преку Светиот Дух.

Α бидејќи заедничко е дејството на Триедниот Бог, затоа целата Света Троица учествуваше во создавањето на човекот.

Значи, требаше да се јави Триедниот Бог и при пресоздавањето на човекот. Впрочем, по Своето крштевање, Христос официјално го започна Своето дело за спасението на човечкиот род.

Јавувањето на Триедниот Бог при пресоздавањето на човекот покажува и една друга богословска вистина – дека на земјата само човекот е посветеник и поклоник на Света Троица, но и дека е единствениот создаден според образот на Триедниот Бог.

Како што богословски објаснува свети Григориј Палама,животните немаат ум и разум, туку само дух животен, дух кој не постои сам по себе, што значи дека кога умираат животните се губи и духот, не останува, бидејќи нема суштина, туку само енергија.

Исто така, ангелите и архангелите имаат ум и разум, но немаат дух што оживотворува тело, бидејќи се натсетилни.

Меѓутоа, човекот има ум, разум и дух што оживотворува тело и затоа, само тој е според образот на Триипостасното Божество. Впрочем, од тие причини Синот и Логосот Божји, co цел да го спаси и да го преобрази светот, стана човек, а не ангел, бидејќи човекот е резиме на создавањето.

Така, преку обожениот човек го имаме и преобразувањето и измената на тварта.

Пренесено од книгата “Господовите празници” од Митрополит Јеротеј (Влахос)