Беседата на Старец Серафим со Н. А. МОТОВИЛОВ за целта на христијанскиот живот
3
Беше четврток. Денот стушен. Едно четврт аршин снег имаше напаѓано на земја, a ce’ уште врнеа густи ситни снегулки кога баќушка Серафим ја започна својата беседа co мене на неговата блиска ливадичка, покрај неговата блиска пустина наспроти рекичката Саровка, крај шумата, што се наоѓаше блиску до нејзините брегови.
Me смести на пенушката од тукушто исеченото дрво, а самиот клекна спроти мене.
– Господ ми откри, – рече великиот Старец, – дека во вашето детство сесрдно сакавте да знаете во што се состои целта на нашиот христијански живот и дека многу пати сте прашувале за тоа кај многу духовни личности…
Тука треба да кажам дека навистина од дванаесетгодишна возраст таа мисла упорно ме вознемируваше, па се обраќав кај многу духовни лица co тоа прашање, но нивните одговори не ме задоволуваа. Старецот за ова ништо не знаеше.
– Ho никој, – продолжи отец Серафим, – не ви кажа ништо за тоа определено. Ви велеа: оди в црква, моли се на Бога, држи се до заповедите Божји, прави добро, – тоа ти е целта на христијанскиот живот.
А некои дури и негодуваа дека сте окупирани co небогоугодно љубопитство и ви велеа повозвишени од себе да не барате. Но не ви зборуваа како што треба. Еве јас, бедниот Серафим (баќушка Серафим го кажуваше своето име како сите жители на Курск – не сеРаФим. туку „Серахвим”), ќе ви растолкувам сега во што се состои таа цел.
Молитвата, постот, бдението и сите христијански дела, колку и да се добри сами по себе, но целта на нашиот христијански живот не ce cостои во нивно извршување, макар што тие служат како неопходни средства за нејзино достигнување. А вистинската цел на нашиот христијански живот се состои во стекнување на Светиот Дух Божји.
И постот, и бдението, и молитвата и милостината, и секое заради Христос направено добро дело, се средства за стекнување на Светиот Дух Божји.
Забележете, баќушка, дека само заради Христа направеното добро дело ни принесува плодови на Светиот Дух.
Се’ што не е направено заради Христа, макар и да е добро, нема да ни биде плата за идниот живот, па и во сегашниот живот не ни дава Божја благодат. Ете зошто Господ Исус Христос рекол:
„Секој кој не собира co Мене, тој растура”.
Доброто дело поинаку не може да се нарече, освен собирање, макар што ако не се прави заради Христос, сепак е добро. Светото Писмо вели:
„Навистина признавам дека Бог не’ гледа на лице; туку, кај секој народ оној, кој се бои од Hero и постапува правично, мил My e”. (Дела, 10,35).
И како што гледаме од континуитетот на свештеното раскажување, тоа „правично постапување” дотолку му е пријатно на Бога, што на Корнилиј стотникот, кој беше богобојажлив и кој чинеше правда, му се јави ангел Господов за време на неговата молитва и му рече: „И сега, прати луѓе во Јопија и повикај го Симона, наречен Петар; тој ќе ти каже зборови преку кои ќе се спасиш ти и целиот твој дом”.
Значи, Господ ги употребува сите свои Божествени средства да му даде на таквиот човек можност за своите добри дела да не биде лишен од награда во животот на пакибитието.
Ho за тоа да се добие, тука треба да се почне со„вистинска вера во Господ наш Исус Христос, Синот Божји, кој дојде во светот да ги спасе грешните, како и тоа да се стекнува Дух Свети, кој во нашите срца го воведува Царството Божјо и кој ни го пробива патот кон стекнувањето на блаженство во животот на идниот век.
Ho, co тоа, тие дела кои не се заради Христос направени престануваат да бидат угодни за Бога: нашиот Создател ни дава само средства за нивно остварување. Од човекот зависи дали ќе ги оствари или не.
Ете зошто Господ вака им рекол на Евреите:
„Да не видевте, грев немаше да имате. Сега, пак, зборувате гледајќи и вашиот грев пребива во вас”. Ако ја исползува човек, како Корнилиј, пријатноста на Бога кон неговото дело, кое не е заради Христос направено и ако поверува во Синот Негов, тогаш таквото дело му се зема како да е за Христос направено и само поради верата во Hero.
Bo cпpoтивен случај, човек нема право да се жали дека неговото добро не му се зема за дело. Такво нешто никогаш не се случува при правењето добро заради Христос, зашто доброто за Hero направено, не само што е венец на правдата во животот на идниот век, туку и во сегашниот живот го исполнува човекот co благодатта на Духот Свет и при тоа, како што е кажано:
„Бог не Го дава Духот co мерка, зашто Отецот Го љуби Својот Син и се’ My дава во раката Негова” (Jов. 3,34-35).
Ете така, ваше Богољубие! Во стекнувањето на Дух Божји се состои вистинската цел на нашиот христијански живот, а молитвата, бдението, постот, милостината и другите заради Христа направени добродетели се само средства за придобивање Дух Божји.
– Што значи тоа стекнување ? – го прашав јас Старецот. – Јас тука нешто не разбирам.
– Стекнување – како собирање, – ми одговори тој, – нели разбирате што значи да се собираат пари. Истото е и co собирање на Дух Божји.
Нели вие, ваше Богољубие, разбирате што значи собирање во светска смисла? Целта на светскиот живот на обичните луѓе е собирање или заработување пари, а кај дворјаните, покрај тоа, – и добивање почести, одличија и други награди за државни заслуги.
Стекнувањето (собирањето) Дух Божји е исто капитал, само е благодатен и вечен, и тој, како и паричниот, се стекнува на ист начин, многу сличен на оној на кој се стекнува чиновничкиот и временски капитал.
Бог Словото, Господ наш Исус Христос, го изедначува нашиот живот co тргување и делото на нашиот живот на земјата го именува како купување – на сите нас велејќи ни:
„Купувајте, додека дојдам, време на искупување, зашто дните се лукави”, т.е. ќарете време за добивање небесни богатства преку земни стоки.
Земни стоки се – добродетелите, направени заради Христа, кои ни носат благодат на Сесветиот Дух. Во приказната за мудрите и лудите девојки, кога на лудите им снемало елеј, речено е:
„Одете, купете си кај продавачите”. Ho кога тие си купиле, вратата на брачниот дворец веќе била затворена, а тие не можеле да влезат во него. Некои велат дека недостатокот на елеј кај лудите девојки е знак на недостаток на добри дела при нивниот живот. Таквото толкување не е сосема правилно. Каков недостаток во добри дела имале кога тие, макар и неразумни, сепак се нарекуваат девојки?
Па девството е највисока добродетел како рамноангелска состојба и би можело да служи за замена само по себе на сите останати добродетели. Јас, кутриот, мислам дека им недостигала токму благодат на Сесветиот Дух Божји.
Правејќи добри дела, тие девојки, по својата духовна неразумност, претпоставувале дека во тоа и е христијанското дело – да прават добри дела: Направивме добри дела, co тоа и Божјо дело создадовме. А дали co тоа била стекната благодат на Духот Божји, тоа не им било важно.
За таквиот начин на живеење, кое се потпира само на правење добри дела без грижливо испитување, носат ли тие дела или колку носат благодат на Духот Божји, се зборува во Отечките книги:
„Друг е патот, се чини дека е добар на почетокот, но крајот негов е – на дното адско.”
Св. Антониј Велики во своите писма до монасите за таквите девојки вели:
„Многу монаси и девојки немаат претстава за различната волја која дејствува во човекот и не знаат дека во нас дејствуваат три волји: прва е Божјата волја, сесовршена и сеспасителна; втора е сопствената волја, човечка, и да не е погубна, не е ни спасителна, a третата е демонска – сосема погубна”.
Токму таа третата, ѓаволската волја го учи човека или да не прави никакви добри дела, или да ги прави од суета или само заради самото добро, a не заради Христа.
Втората – нашата сопствена волја – не’ учи да правиме се’ за задоволување на нашите похоти, a и тоа, на што ѓаволот поучува, да се прави добро заради самото добро, без да се обрнува внимание на благодатта што притоа се стекнува.
Првата, пак, волја – Божјата и сеспасителната волја – се состои само во тоа да се прави добро единствено само за стекнување на Светиот Дух, како богатство на вечното, кое не е сиромашно за ништо и не може целосно и достојно со ништо да се оцени.
Тоа, стекнувањето на Духот Свет, и се нарекува оној елеј што им недостигал на лудите девојки. Затоа тие и се наречени луди, дека заборавиле за неопходниот плод на добродетелта, за благодатта на Духот Свет, без кого никој и нема и не може да се спаси, зашто:
„Од Светиот Дух живее секоја душа и преку чистота се возвисува, свештенотаинствено свети преку Троичното единство”.
Самиот Дух Свет се вселува во нашите души, и токму тоа вселување на Седржителот во нашите души и сопрестојување на Неговото Троично Единство co нашиот дух и ни се дарува, само ако сестрано од наша страна го придобиваме Духот Свет, преку кого му приготвуваме престол на Божјото сетворечко сопрестојување co нашиот дух во нашата душа и телото наше, согласно неоспорното Слово Божјо:
,,Ќе се вселам во нив и ќе одам среде нив и ќе им бидам Бог, а тие ќе бидат Мој народ”.
Токму тоа е тој елеј во светилките на мудрите девојки, кој можел светло и постојано да
гори и тие девојки co запалени светилки и можеле да го дочекаат Женикот, кој дошол на полноќ и co Hero да влезат во дворецот на радоста.
Неразумните, пак, девојки, гледајќи дека нивните светилки се гаснат, иако отишле кај купувачите да си купат елеј, не успеале на време да се вратат, зашто вратата веќе била затворена.
Пазар – е нашиот живот; вратата на брачниот дворец која е затворена и не пушта кај Женикот е – смртта на човекот; мудрите и лудите девојки се – христијанските души; елејот – не се делата, туку добиената преку нив внатре во нашата природа благодат на Светиот Дух Божји, што претвора од распадливо во нераспадливо, од душевна смрт во живот духовен, од темнина во светлина, од јама на нашето битие, каде што страстите се приврзани како скотови и ѕверови – во храм Божји, во пресветол дворец на вечното радување за нашиот Господ Исус Христос, Творецот наш и Избавителот и Вечниот Женик на нашите души.
Колку е големо состраданието Божјо за нашата беда, односно невниманието кон Неговата за нас грижа, кога Бог вели: „Стојам пред вратата и чекам!”, подразбирајќи го под врата – текот на нашиот живот, уште незатворена од смртта.
О колку би сакал, ваше Богољубие, во тукашниот живот секогаш да бидете во Духот Божји! “Во што ќе ве затекнам, во тоа ќе ве судам” – вели Господ. Несреќа е, голема несреќа, ако не’ затекне обременети co животни грижи и таги, зашто кој ќе го истрпи Неговиот гнев и кој ќе застане против лицето на Неговиот гнев!
Ете зошто е кажано: „Бдејте и молете се, да не паднете во искушение”, односно да не се лишите од Духот Божји, зашто бдението и молитвата ни ja принесуваат Неговата благодат.
Се разбира, секоја добродетел сторена заради Христа дава благодат на Духот Свет, но повеќе од се’ дава молитвата, зашто таа секогаш е во нашите раце орудие за стекнување благодат на Духот Свет.
Ако посакате, на пример, да отидете в црква, може да се случи или да нема црква или службата да поминала; посакувате на неко] сиромав нешто да му дадете, па или нема сиромав или немате што да дадете; посакувате да сочувате девственост, но немате сила тоа да го исполните, поради вашата природа или поради дејството на ѓаволските сплетки на кои вие, поради човечката немоќ, не можете да им се спротивставите; ако посакате и некоја друга добродетел заради Христа да направите, па пак немате сила или не можете да најдете таков случај.
Ho co молитвата тоа воопшто не е така: за неа секој и секогаш има можност – и богатиот и сиромавиот и познатиот и простиот и силниот и слабиот и здравиот и болниот и праведникот и грешникот.
Колку е голема силата на молитвата дури и на грешниот човек, тогаш кога таа се принесува од цела душа, судете според следниот пример од Светото Писмо: кога по молењето на една очајна мајка, кoja останала без единствениот син, кого смртта го грабнала, жената-блудница, која и’ се нашла на патот и кoja се’ уште се немала oчистено од само што извршениот грев, трогната од очајната тага на мајката, повикала кон Господа:
„He заради мене, проклетата грешница, туку заради солзите на мајката, кoja тагува за својот син и цврсто е уверена во милосрдието и Твојата семожност, Христе Боже, воскресни го, Господи, нејзиниот син!”.. – и Господ го вокреснал.
Така, ваше Богољубие, голема е силата на молитвата и таа повеќе од се’ друго принесува Дух Божји и таа е погодна за секого да ја извршува.
Блажени ќе бидеме кога ќе не’ најде Бог како бдееме, во полнотата на даровите на Неговиот Дух Свет! Тогаш ќе можеме благодерзновено да се надеваме да бидеме возвишени на облаците во пресрет на Господа во воздухот, кој доаѓа co слава и сила да им суди на живите и мртвите и секому да даде според неговото дело.
Ете, ваше Богољубие, сметате дека е голема среќа да разговарате co кутриот Серафим, бидејќи сте уверен дека и тој не е лишен од Господовата благодат. Тогаш што да речеме за самиот Господ, за никогаш непресушливиот извор на секое богатство, и небесно и земно?! А преку молитвата, ние co Hero, себлагиот и животворечки Бог и Спасител наш, се удостојуваме да разговараме.
Ho и тука треба да се молиме само дотогаш додека Бог Дух Свети не слезе врз нас во само за Hero извесна мерка на небесна благодат.
И тогаш кога Он ќе благоволи да не’ посети, треба да престанеме да се молиме. Зошто тогаш да му се молиме:
„Дојди и всели се во нас и очисти не’ од секоја нечистота и спаси ги, благи, душите наши”, кога веќе дошол кај нас за да не’ спаси, нас, кои се надеваме на Hero и кои го повикуваме името Негово свето во вистината, туку заради тоа смирено и co љубов да го пресретнеме, Hero Утешителот, внатре во храмот на нашата душа, Koja жедно го бара и исчекува неговото доаѓање.
Ќе му го објаснам ова co пример на вашето Богољубие: кога би ме поканиле на гости, јас, по поканата, би дошол кај вас и би сакал да поразговарам co вас. А вие, сепак, да продолжите се’ така да ме каните да дојдам кај вас: повелете, та повелете, ваша милост, кај мене!
Тогаш јас, без да сакам, ќе си речам: што е работата? Да не се распаметил? Еве дојдов кај него, a тој се’ така ме вика! Истото тоа и на Господ Бог Дух Свети се однесува. Затоа е речено:
„Застанете и разберете дека Јас сум Бог, ќе се издигам над народите и ќе се превознесувам над земјата, односно, ќе се јавувам и ќе му се јавувам на секого кој верува во Мене и ме повикува и ќе разговарам co него, како што некогаш разговарав co Адам во рајот, co Авраам и Јаков и co другите слуги Мои – co Mojcej, Jов и на нив подобни.
Многумина толкуваат дека тоа застанување пред Бога и разбирање се однесува само на светските работи, дека при молитвениот разговор co Бога треба да се остават светските работи. Но јас ќе ви кажам според Бога, иако во молитвата човек треба и нив да ги остави, но, кога при семожната сила на верата и молитвата, Господ Бог Дух Свет ќе не’ удостои да не’ посети и да дојде кај нас во полнотата на Својата неизречена благост, тогаш треба дури и молитвата да се остави (прекине).
Кога кажува молитва, душата зборува и се наоѓа во разговор; но кога Духот Свет ќе слезе, треба да се биде во целосно молчење, јасно и co разбирање да се слуша говорот на вечниот живот, што Он тогаш ќе повели да ни го соопшти.
Тогаш човек треба да биде во полна трезвеност на душата и духот и во целомудрена чистота на плотта. Така беше на планината Хорив, кога на Израелците им беше кажано, до јавувањето на Бога на Синај, три дена да не се допираат до жена, зашто нашиот Бог е „оган, кој го гори нечистото” и при општењето co Hero не може да влезе ништо од нечистото на плотта и духот.
Пренесено од книгата “Преподобен Серафим Саровски во сеќавањата на современиците
Подготвви Мина Даниловска
