Нека ни засветли и нам грешните Твојата беспочетна светлина” (На празникот Преображение…)

Преображение на Господ Исус Христос – икона од 11. векКако што сите Господови празници не се само апсолутно христолошки, туку се антрополошки и сотириолошки, така истото важи и за Христовото Преображение.

Христос co Своето преображение го покажа обожувањето на човечката природа, но и славата на оние кои ќе се соединат co Hero.

Затоа, впрочем, настанот на Преображението е централна точка на сотириолошкото учење на Црквата, бидејќи покажува која е целта на постоењето на човекот.

Меѓутоа, за да стаса некој до доживување на славата на своето обожување, т.е. во учество на обожителната енергија Божја, треба да мине низ очистувањето на срцето.

А тое е така затоа што Христос го просветлува човекот аналогно на чистотата на неговото срце.

Co духовната светлина се случува истото што и co сетилната светлина. Како што сетилната светлина ги осветлува здравите очи на телото, така и несоздадената светлина го просветлува чистиот ум и заблесканото срце (свети Никодим Агиорит).

Светите отци, говорејќи за Христовото Преображение и за учеството во Божествената слава, кажуваат за личното искачување на Гората на боговидението.

Непрестан е викот на Црквата: „нека ни засветли и нам грешните Твојата беспочетна светлина”.

А во една молитва на Првиот час, ја чувствуваме потребата да Го молиме Христа:

Христе, вистинска светлино, што го просветлуваш и осветуваш секој човек што доаѓа во светот, да ни се покаже и нам светлината на Твоето лице, та во неа да ја видиме непристапната светлина”.

Потребно е непрестано искачување и еволуција.

Во Црквата зборуваме за еволуција на човекот не од мајмун во човек, туку од човекот кон Бога.

Оваа црковна теорија за еволуцијата дава смисла за живот и ги задоволува сите внатрешни проблеми и егзистенцијалните немири на човекот.

Свети Максим Исповедник учи дека Христос не им се јавува на сите на ист начин, туку на почетниците им се јавува во облик на слуга, а на оние што се искачуваат на Гората на боговидението „во обличје на Бог”.

Тројцата ученици на Тавор, штом ја видоа славата на Христовото лице, исповедаа:

„Господи, добро ни е да бидеме овде; ако сакаш, да направиме овде три сеници, една за Тебе, една за Мојсеј и една за Илија” (Мт. 17, 4).

Толкувајќи ја оваа желба на учениците, свети Максим Исповедник вели дека трите сеници се сениците на практиката, на созерцанието и на богословието.

На првата сеница (на практиката) образец беше Илија, како храбар и разумен, на втората (на созерцанието) беше Мојсеј, како законоположител и правдодавец, на третата (на богословието) образец беше Владиката Христос, бидејќи беше совршен во сѐ.

Bo оваа херменевтичка анализа се гледаат трите степени на духовниот живот, што го сочинуваат духовното издигнување на човекот на гората Тавор, a тоа се очистувањето, просветлувањето и обожувањето.

Така, не се работи за некое просторно искачување, туку за една еволуција на начинот.

Ако го видиме внимателно целиот црковен живот и сотириолошкото учење на светите отци, ќе се увериме дека постојано станува збор за овие три степени на духовниот живот, кои претставуваат различно учество на човекот во Божјата благодат.

Ако духовниот живот ги нема оваа насоченост и оваа еволуци]а, тогаш или се    идолатризира или се морализира.

Христовото Преображение ни покажува што точно е православното богословие. Од учењето на Црквата знаеме дека богословието не е рационализам и интелектуални знаења, туку е учество во обожителната енергија, созерцание на несоздадената Светлина и, секако, обожување на човекот.

Кога зборуваме за богословие, подразбираме опит и боговидение.

Како заклучок треба да кажеме дека Христовото преображение претставува централен настан во Христовиот живот, но и основен момент во животот на човекот.

Затоа не може да се проанализира co етички мисли и сентиментални возбудувања, туку во рамките на православното богословие.

Впрочем, живееме во Црквата и не се стремиме само да бидеме добри луѓе, туку да бидеме богови по благодат.

На таа висина нѐ кани црковниот живот и православното богословие.

Пренесено од книгата “Господовите празници” од Митрополит Јеротеј (Влахос)